Klimaatklasje voor debutanten

Michael Boddeke is een man met een missie. Gemeenten moeten veel meer aan de slag om stevige energiepolitiek te voeren, zegt de voormalige wethouder Duurzaamheid in Apeldoorn. Dat levert geld en werk op. Lokale initiatieven bieden gemeenten bovendien de kans om de betrokkenheid van burgers bij milieu en duurzaamheid te vergroten, zo is zijn overtuiging.

Om de nieuwe milieuwethouders direct aan het begin van hun bestuursperiode te helpen, geeft Boddeke samen met Lian Merkx, voormalig wethouder Delft, in opdracht van het Klimaatverbond en Agentschap NL deze maand op vijf plaatsen een masterclass klimaatbeleid.

Is het kennisniveau van de nieuwe wethouders op het gebied van klimaatbeleid zo beroerd dat ze al direct scholing behoeven? Analoog aan ‘moeders voor moeders’ nu ‘wethouders voor wethouders’? ‘Het kennisniveau is heel divers’, zegt Boddeke, die in april zijn wethouderspost verloor omdat zijn GroenLinks buiten het college viel. ‘Er zijn ervaren wethouders van ambitieuze gemeenten die al veel weten. Er zijn ook nieuwe, onervaren wethouders bij van gemeenten die feitelijk nog moeten beginnen met klimaatbeleid’, aldus Boddeke.

‘Het gaat bij de workshops, die slechts een dagdeel duren, niet om eindeloze colleges energiepolitiek en een uitputtende opsomming van alle subsidieregelingen. We schetsen kort de context van nut en noodzaak van energietransitie, het beleid van de afgelopen jaren en de rol van gemeenten. De deelnemende wethouders moeten na afloop weten dat ze voor windenergie met de gemeente Zeewolde moeten bellen en dat ze voor elektrisch rijden in Den Bosch terecht kunnen.’

Is duurzaamheid, milieu, klimaatbeleid niet de meeste softe portefeuille in het college?

‘Het is de mooiste portefeuille, waarbij de wethouder echt het verschil kan maken. De wethouder kan de kans aangrijpen om in een opvallend voorbeeldproject energienoviteiten toe te passen. Dat spreekt burgers aan. Een stevig lokaal klimaatklimaat, bijvoorbeeld met een lokaal energiebedrijf als spin in het web voor energieprojecten, geeft de burgers handelingsperspectief op lokaal niveau. Een wethouder kan als het ware lokale Kopenhagen-doelstellingen realiseren door te leren van de geslaagde en mislukte plannen van de collega’s en op geïnspireerde wijze het verhaal vertellen.

‘Als ik zie hoeveel gemeenten bezig zijn met het oprichten van een lokaal energiebedrijf dan is de masterclass een prima plek voor het uitwisselen van kennis en ervaring. Het is bovendien veel effectiever dan het inhuren van adviesbureaus die kennis bij de ene gemeente opdoen en bij de andere verkopen.’

Het is sinds de Kopenhagen-conferentie akelig stil. Klimaat speelt nauwelijks een rol in de verkiezingsstrijd.

‘Precies, en ook daarom is lokale duurzame energie zo’n mooi thema. Zon, wind, aardwarmte en biomassa zijn direct naast je voordeur of op je dak aanwezig. Met duurzame energie kun je direct aan de slag. Hier in Apeldoorn ligt bijvoorbeeld een concreet plan om vijf grote windmolens met een totaal vermogen van 14,5 MW te realiseren. Dat zijn geen kleine jongens. Ze leveren genoeg stroom voor achtduizend woningen, ongeveer 15 procent van de stad. De rioolwaterzuivering hier in Apeldoorn levert warmte voor vierhonderd huishoudens en straks voor bijna tweeduizend huishoudens.

‘De burger wil heus wel aan de slag met duurzame energie. Het probleem is dat woningisolatie niet zichtbaar is, in tegenstelling tot een nieuwe keuken of badkamer. Wanneer een wethouder zonnepanelen op een zwembad of gemeentehuis laat installeren, wordt energie wel degelijk zichtbaar. Je moet eens kijken hoeveel mensen enthousiast worden als ze hun elektriciteitsmeter zien teruglopen op het moment dat de zonnepanelen meer stroom leveren dan het huishouden verbruikt. Het echec van Kopenhagen en de teleurstellende resultaten op nationaal niveau wijst volgens mij juist op de belangrijke rol die gemeenten kunnen spelen.

'Het Rijk schiet te kort en laat kansen liggen. Het is een misvatting dat alles op internationaal niveau en nationale schaal moet worden geregeld. Sterker nog, de kans op vertraging en tegenslag is op hogere niveaus juist groter. We moeten lokaal aan de slag.’

Is het wel reëel om in deze tijd van megabezuinigingen hoge ambities te koesteren, zoals een klimaatneutrale stad?

‘Een lokaal energiebedrijf kan de nodige initiatieven daarvoor bij elkaar brengen. Op het gebied van energiebesparing moeten woningcorporaties met isolatie van de bestaande woningvoorraad aan de slag en kunnen bedrijven met restwarmte worden aangesloten op de stadsverwarming. Dan kan de hele stad 100 procent groene energie van eigen bodem gebruiken.

‘Het is een wijdverbreide misvatting dat duurzame energie geld kost. Het levert juist geld op. En het levert werkgelegenheid op. Duurzaamheid is een groeimarkt van formaat, daarom is het ook zo’n goed economisch verhaal voor de gemeente. Dat zou ook politieke partijen op nationaal niveau moeten aanspreken.’

Kunt u een voorbeeld geven?

‘Nou, de windmolens die hier in Apeldoorn op stapel staan, gaan al na 7 jaar geld opleveren. Stel dat ze niet door Eneco worden neergezet maar door de aandeelhouders van een lokaal energiebedrijf, waaronder de gemeente en vooral de burgers, dan vloeit na 7 jaar al geld terug in de lokale kas of in de portefeuille van de burger.

‘De aanstaande bezuinigingen zijn reëel. We moeten daarom veel meer in het achterhoofd houden dat er minder algemene middelen beschikbaar komen, bijvoorbeeld in de vorm van subsidieregelingen. Daar zit overigens ook een voordeel aan. De meeste potjes waren immers snel leeg, wat tot teleurstellingen heeft geleid. Of een nieuwe regering verzon na 4 jaar weer iets anders. ‘We moeten af van subsidies. Ik denk dat we er vroeg of laat ook in Nederland niet omheen kunnen dat de groene energie deels ook wordt gefinancierd door grijze stroom, zoals in Duitsland (feed-in). Dan heb je in elk geval geen subsidies meer nodig en kunnen innovatieve technieken sneller uit.

'Wij zijn een gasland. Laten we de microwarmtekrachtkoppeling (waarbij in een huis door gas verbranden tegelijk stroom en warmte wordt gemaakt met een hoog rendement) versneld op de markt brengen. Het kan een exportproduct van formaat worden. En laten we aan de slag gaan met biogas uit organische afvalresten en dit opwerken tot aardgaskwalilteit.’

Meer informatie over de masterclasses: zie www.klimaatverbond.nl