Landbouw- en energietransitie: een kansrijk huwelijk

In de agrarische sector vragen de huidige ontwikkelingen om verregaande veranderingen. Terwijl agrariërs geconfronteerd worden met de noodzaak om te extensiveren, is vanuit de samenleving ook een groeiende behoefte aan duurzame energie.

De landbouw- en de energietransities vragen om een herziening van hoe we ons land moeten én kunnen gebruiken. En daar zien we kansen. Het ene probleem – op korte termijn meer duurzame energie – kan de oplossing zijn voor het andere probleem – inkomensonzekerheid in de landbouw. Wat hiervoor nodig is? Passende tijdelijke maatregelen én concrete acties vanuit de overheid.

In een tijd waarin natuurdoelstellingen en economische groei hand in hand moeten gaan, pleiten we niet voor een strikt beleid tegen het plaatsen van zonneparken op landbouwgrond. Integendeel, we zien dit als een kans om onzekerheden om te zetten in stabiliteit. Een zonneweide bijvoorbeeld, kan agrariërs een gegarandeerde opbrengst bieden die vaak hoger is dan die van traditionele landbouw – en dat zonder ingewikkelde voorwaarden. Deze overeenkomsten bieden agrariërs inkomenszekerheid en versterken zo de veerkracht agrarische bedrijven.

Tegenwoordig is de heersende opinie dat agrariërs aan het kortste eind trekken. Maar dit miskent de potentie van het integreren van energieopwekking op land. Het biedt agrariërs, naast meer inkomenszekerheid, de kans om bij te dragen aan de energietransitie en – in tijden van personeelsschaarste – boer te blijven en je land te behouden. Door een deel van de landbouwgronden in te richten met zonnepanelen, krijgt de bodem bovendien tijd om te herstellen van de gevolgen door overbemesting. En na de economische levensduur van de zonnepanelen, van zo’n 25 jaar, is de energietransitie waarschijnlijk vrijwel voltooid en kan men opnieuw vrijelijk beschikken over de gronden.

Het toepassen van energie op land kan op verschillende manieren bijdragen aan de agrarische sector en de energietransitie. Zo kan een wateroverloopgebied óf juist het investeren in waterberging, gecombineerd met een hoger geplaatste zonneweide, dubbele inkomsten opleveren én bijdragen aan de agrarische sector.

Daarnaast biedt het concept van agri-pv – waarbij stroken landbouwgrond worden afgewisseld met stroken zonneweide – kansen voor duurzame energieopwekking, maar ook voor meer natuurinclusieve landbouw als onderdeel van de landbouwtransitie. Op meer kleinschalige landbouw kan men namelijk gemakkelijker mechanische onkruidbestrijding toepassen dan op grootschalige landbouw. Dit verhoogt de kwaliteit van de gewassen en van de bodem. Zo extensiveert agri-pv de landbouw – wat wenselijk is – terwijl de zonnepanelen compenseren voor het inkomensverlies door extensivering.

Naast kansen zien we nadrukkelijk óók dat de Nederlandse overheid werk moet maken van passende randvoorwaarden. Op dit moment bemoeilijken bestaande planologische voorschriften, fiscale gevolgen en landbouwregelingen de ontwikkeling van agri-pv. Daarnaast hebben ontwikkelaars te maken met hogere kosten en lagere opbrengsten, vergeleken met reguliere zonneparken.

Traditioneel beleid voldoet niet meer, omdat het zich richt op het scheiden van gebieden en van functies. Nu is een meer genuanceerd beleid nodig op het gebied van planologie, fiscaliteit en landbouwregelgeving. Dit beleid moet ruimte bieden voor gemengd gebruik van gronden – in dit geval de combinatie van landbouw en het opwekken, opslaan of produceren van duurzame energie.

In dit proces hebben gemeenten een belangrijke rol te pakken. Nemen zij in hun Omgevingsplan een duidelijke visie op over de combinatie van de energietransitie en de landbouwtransitie? Dan helpt dit om planologische belemmeringen op te heffen. Door van enkel het uiten van positieve geluiden over te gaan tot concrete acties, biedt de overheid werkelijke steun aan de ontwikkeling van agri-pv.

Arend Dijkstra, rentmeester bij advies- en ingenieursbureau LBP|SIGHT
Marc Lindhout, adviseur grondzaken bij advies- en ingenieursbureau LBP|SIGHT