Juridisch handvat tegen verspillen voedsel
Het tegengaan van voedselverspilling blijkt lastig. Nu ligt er een lijst met 19 daartoe inzetbare juridische elementen.
Lokale overheden hebben zich eraan gecommitteerd voedselverspilling in 2030 te halveren ten opzichte van 2015. Hoe doe je dat? Het kennisplatform CircuLaw bracht in opdracht van de gemeente Amsterdam 19 juridische instrumenten in beeld waarmee je voedselverspilling kunt tegengaan.
Moeilijk grijpbaar
Voedselverspilling blijkt voor veel gemeenten nog een moeilijk grijpbaar thema. ‘Op het gebied van circulariteit adviseren wij veel gemeenten over bijvoorbeeld circulaire bouw, denk aan houtbouw’, begint Rianne Stelwagen van CircuLaw. ‘Dat lijkt concreter, omdat gemeenten er via aanbestedingen en gronduitgifte meer directe invloed op hebben. Met een thema als voedselverspilling lijkt dat lastiger. Wat is het startpunt van waaruit je gaat opereren? Welke doelen stel je? En hoe kun je er als gemeente vervolgens op gaan sturen?’
Kennisplatform
Om het gemeenten en andere overheden makkelijker te maken, verzamelde CircuLaw negentien juridische instrumenten om voedselverspilling tegen te gaan [zie kader hieronder voor het gemeentelijke deel]. Voedselverspilling is een van de thema’s die zijn onderzocht door CircuLaw. In dit kennisplatform werken de gemeente Amsterdam, Dark Matter Labs, Flux Partners en Metabolic als ontwikkelpartners samen met een groot aantal kennispartners om de circulaire economie te stimuleren. Eerder werden al juridische toolboxen ontwikkeld voor de thema’s: meubels, windturbines, matrassen en houtbouw.
Juridische instrumenten voor decentrale overheden tegen voedselverspilling
Neem regels over voedselverspilling op in het omgevingsplan
Neem tegengaan van voedselverspilling op in de omgevingsvergunning
Verplicht bedrijven informatie te verstrekken over voedselverspilling
Eis een voedselverspillingsplan bij de meldplicht
Neem contracteisen op ter voorkoming van voedselverspilling
Pas een vast en variabel reinigingsrecht toe
Pas een vaste en variabele afvalstoffenheffing toe
Stimuleer periodieke financiële donaties aan de Voedselbank
Zet een convenant op in samenwerking met ondernemers om innovatie te stimuleren
Challenge
‘Er zijn in Amsterdam al veel initiatieven om voedselverspilling tegen te gaan’, constateert Nesha Narain, senior beleidsadviseur circulair voedselsysteem bij de gemeente. Zowel bij ondernemers als maatschappelijke initiatieven.
Recent zijn bijvoorbeeld vijftien enthousiaste hotels gestart met een challenge rondom voedselverspilling. ‘Je kunt als gemeente oneindig doorgaan om die ontwikkeling te stimuleren’, zegt Narain, ‘maar om de doelstellingen te halen, moet je ook andere rollen verkennen, zoals het stellen van heldere kaders of het creëren van een gelijk speelveld.’
Basis
Er is volgens Narain landelijk al best veel algemene informatie over voedselverspilling bekend. Die informatie kunnen gemeenten volgens hem prima gebruiken als basis en om te prioriteren. Narain: ‘Ga vervolgens op zoek naar waar in je eigen gemeente circulaire kansen liggen en energie zit. Stel je hebt een horecasector die het superleuk vindt om ermee aan de slag te gaan, laat dat proces dan groeien. Of misschien zijn er al sociale initiatieven rondom voedsel redden, voedselhulp of educatie. Gebruik lokale informatie om te prioriteren, maar wacht er niet op om actie te ondernemen.’
Beleid
Parallel aan dat stimuleringstraject dient een gemeente het thema voedselverspilling vast te leggen in het beleid. ‘Dat kan in je omgevingsvisie’, zegt Stelwagen, ‘of in je eigen inkoopbeleid. Om meer inzicht te krijgen in de voedselstromen binnen de gemeente, kun je bij horeca en retail een informatieplicht daarover instellen. Ik zou dat wel in goed overleg doen, dit is namelijk relatief nieuw dus zo kun je samen uitvinden hoe dit het beste in de praktijk kan. Een maatregel als deze moet ondernemers helpen verduurzamen maar niet onnodig bemoeilijken. Tegenzin op dit thema is niet wenselijk en dan gaat het ook meer moeite kosten in de handhaving.’
BB Jullie zien ook mogelijkheden om via het omgevingsplan de voedselverspilling tegen te gaan. Hoe doe je dat concreet?
Stelwagen: ‘In het omgevingsplan kun je bijvoorbeeld de locaties aangeven waar het is toegestaan is om circulaire activiteiten uit te voeren, zoals de oprichting van een voedselhub waar het overtollig voedsel wordt herverdeeld of lokale voedselproductie om kennis en bewustwording te vergroten. In het omgevingsplan kunnen ook andere instrumenten worden opgenomen, namelijk de informatieplicht, vergunningplicht en meldplicht.’
BB Zou je nog een stapje verder kunnen gaan en via het omgevingsplan wellicht ook bedrijven kunnen weren die te weinig doen tegen voedselverspilling?
Stelwagen: ‘Dat gaat best ver. Maar je kunt bedrijven wel stimuleren door te vragen wat ze tegen voedselverspilling doen voordat ze een vergunning krijgen. En je kunt er ook concrete voorwaarden over opnemen in de meldplicht: bijvoorbeeld dat er een volledig voedselverspillingsplan moet zijn voordat je een nieuwe horecazaak kunt starten. Op die manier kun je sturen op wat voor soort bedrijfsvoering je wilt.’
Narain: ‘Je kan voor monitoring beginnen met om tafel gaan met de brancheverenigingen en kijken hoe je dit stapsgewijs kunt invoeren. Zodat je ze meeneemt in het maken van het plan. ’
BB Als ander mogelijk beleidsinstrument noemen jullie een afvalstoffenheffing met standaard een vast en variabel deel. Hoe werkt dat?
Stelwagen: ‘Met een variabel tarief stimuleer je huishoudens om minder te verspillen. Echter, je hebt altijd voedselonderdelen die je niet eet, zoals schillen, pitten, graten en klokhuizen. Wanneer er alleen sprake is van een variabel tarief, zullen sommige mensen denken: dan ga ik niet scheiden, want dat is goedkoper. En dat zou zonde zijn, omdat je organische reststromen graag apart wilt inzamelen en gebruiken. Daarom is een combinatie tussen een vast en variabel tarief de beste optie - een soort vrije voet voor organisch restafval.’
BB Een ander punt wat jullie noemen is verspilling tegengaan met een convenant. Hoe zou je daar als overheid een rol in kunnen spelen?
Narain: ‘Je kunt met grote werkgevers in de stad, inclusief de gemeente zelf, de afspraak maken je catering te verduurzamen en je te binden aan een kwantitatieve doelstelling. Je kunt dan in inkooptrajecten eisen rondom voedselverspilling opnemen, en eventueel ook rondom de eiwittransitie of gezondheid. Dit initiatief kan ook door private partijen zelf worden genomen. En kan bijvoorbeeld ook met voedselmaakbedrijven of retailers, als ze daar serieuze stappen in willen beloven.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.