Goede infrastructuur trekt banen weg uit perifeer gebied

Investeringen in asfalt en openbaar vervoer hebben een ander effect dan beleidsmakers vaak veronderstellen: ze maken regionale verschillen niet kleiner, maar juist groter. Banen verdwijnen erdoor uit achtergebleven gebieden, hoogopgeleiden keren er als forenzende bewoners voor terug. Dat concludeert het Centraal Planbureau (CPB).

Achterland ziet banen verdwijnen 

Als achtergebleven gebieden maar goed bereikbaar zijn, worden ze aantrekkelijker om te wonen, werken en winkelen. Vanuit die gedachte pleiten veel beleidsmakers voor investeringen in infrastructuur. Zo eenvoudig ligt het echter niet, volgens het CPB. Het is bijvoorbeeld waarschijnlijk dat een achterland door een betere transportverbinding met het centrum banen naar dat centrum ziet verdwijnen. Het achterland hoeft er echter niet op achteruit te gaan. Het kan als woonlocatie aantrekkelijker worden, waardoor beide gebieden profiteren, aldus het planbureau.

Hoogopgeleiden profiteren

In het onderzoek Agglomeratie, transportinfrastructuur en welvaart keken de onderzoekers naar agglomeratievoordelen: de baten die ontstaan als mensen en bedrijven samenklonteren in centrumgebieden, bijvoorbeeld door kennisoverdracht, een groter klantenpotentieel, een groter draagvlak voor voorzieningen, of betere matching op de arbeidsmarkt. Het blijkt dat vooral mensen met een hogere opleiding voordeel hebben van nieuwe wegen en spoorverbindingen die een langere afstand overbruggen. Ze gaan graag met de trein, zijn bereid ver te forenzen voor een aantrekkelijke baan, willen woonlocaties met goede voorzieningen en kunnen een dure plek om te wonen makkelijker betalen. Laagopgeleiden wonen dicht bij hun werk en hebben meer baat bij korte transportverbindingen. Om deze redenen concentreren hoogopgeleiden zich in een beperkt aantal hoogstedelijke gebieden, waar laag- en middelbaar opgeleiden minder sterk zijn vertegenwoordigd. Een investering in transportinfrastructuur verandert de relatieve aantrekkelijkheid van verschillende locaties en daardoor de bevolkingssamenstelling terplekke, aldus het CPB.

Invloed op bevolkingssamenstelling 

Transportinvesteringen kunnen dus – bedoeld of onbedoeld – de economie, de bevolking en de bevolkingssamenstelling van regio’s beïnvloeden. Daar moeten beleidsmakers rekening mee houden, stellen de onderzoekers. Want toenemende concentratie van economische activiteit op één plek gaat ten koste van de afnemende concentratie elders. Zo komen de welvaartsbaten voor de regio’s met verbeterde transportinfrastructuur deels voor rekening van de rest van het land, stelt het CPB.