Einde van bouwvrijstelling werd alom verwacht
'Met verontrusting zie ik dat bestuurders deze oplossing tot het eind zijn blijven verdedigen', reageert natuurjurist Sander Kole.
Voor een belangrijk deel gaat Nederland toch weer op slot. De Raad van State heeft een eind gemaakt aan de bouwvrijstelling voor de stikstofuitstoot. Die vrijstelling was deel van de stikstofwet van juli 2021. Vanaf nu is voor elk bouwproject weer een aparte natuurvergunning nodig. Sander Kole, natuurjurist bij de Open Universiteit, licht de uitspraak toe.
Dit besluit van de Raad van State werd alom verwacht. Waarom?
De Europese Habitatrichtlijn zegt dat je een natuurvergunning nodig hebt als een project mogelijk significante effecten op een Natura 2000-gebied heeft. In dat geval is een ecologische beoordeling nodig. En we weten dat de lat hoog ligt, op basis van jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie. Voor mij en mijn collega´s was al snel duidelijk dat de bouwvrijstelling niet voldeed aan die eisen. Als je gaat boeren of bouwen heeft dat vaak gevolgen voor de natuurwaarden van natuurgebieden. Je kunt dat proberen te voorkomen, door met bijvoorbeeld elektrische hijskranen te bouwen, materialen te gebruiken die minder stikstof uitstoten of te rijden met grotere trucks zodat er minder verkeersbewegingen zijn. Dat zijn ´mitigerende´ maatregelen. Als die maatregelen moeten meewegen in de ecologische beoordeling moet heel duidelijk zijn welke je er treft en ook welke effecten ze hebben. Kun je dat niet, dan is dat in strijd met het voorzorgsbeginsel.
Kijk je naar de Porthos-zaak, waar de Raad zich nu over heeft uitgesproken, dan zie je dat het kabinet niet op het projectniveau heeft gekeken. Bij Rotterdam worden een station en leidingen aangelegd om CO2 onder de Noordzee te kunnen opslaan, wat op zichzelf een heel nuttig project is. Maar het kabinet heeft in de bouwvrijstelling alleen gezegd: op nationaal niveau treffen we maatregelen om negatieve effecten van bouwprojecten op Natura 2000-gebieden te voorkomen. Het kabinet verwijst dan naar maatregelen die nog niet getroffen zijn, en waarvan de effecten niet bekend zijn.
Ik kan een hele reeks aan zaken opnoemen waarin net zoals hier een voorschot werd genomen op mogelijke toekomstige ontwikkelingen. In 2014 was er het Briels-arrest, toen bleek dat door de verbreding van de A2 blauwgraslanden zouden verdwijnen. De toenmalige minister bedacht de truc: ja wij zorgen dat ergens anders nieuwe blauwgraslanden worden aangelegd. Daar nam de Afdeling Bestuursrecht van de Raad van State toen al geen genoegen mee. Hetzelfde ging het met de Orleans-zaak uit 2016 over de uitbreiding van de Antwerpse haven, waarbij kweldergebied verloren zou gaan. Ook in het arrest van 2019 over het Programma Aanpak Stikstof zat deze redenering. Het verbaast me dat bestuurders dit iedere keer weer proberen. Ik kan me niet voorstellen dat ze dit niet weten op departementen en provinciehuizen.
Het verbaast me dat bestuurders dit iedere keer weer proberen
Dit is een tussenuitspraak, geen einduitspraak. Wat betekent dat in dit geval?
De Afdeling zegt: ook na deze uitspraak kan er nog steeds gebouwd worden, alleen moet er per project een natuurvergunning komen. Is dat niet mogelijk, dan krijg je een ADC-toets: Zijn er alternatieven? Is er een dwingende reden van groot openbaar belang? En is er compensatie voor de aantasting van natuurwaarden? Het ministerie van EZK zag de bui al hangen en was al begonnen met het opstellen van een ecologische beoordeling voor het Porthos-project. Dat is de reden dat de Afdeling een tussenuitspraak heeft gedaan. Ze wachten op die beoordeling. Ik denk aan het einde van het liedje dat dit project gewoon doorgaat, omdat het te maken heeft met het dwingende belang van klimaatmaatregelen en de energietransitie. Daarna krijg je nog de ‘c’ van ‘compensatie’. Dat wordt de grootste opgave. Nederland is een pijpenla met heel veel economische activiteiten, je botst al snel op natuurgebieden. Waar compenseer je de aantasting van Natura 2000-gebieden? Je kunt een ander natuurgebied gaan uitbreiden, maar die mogelijkheid houdt een keer op.
Los van het Porthos-project: de rest van Nederland zit weer op slot?
De Afdeling zegt: dit betekent niet een algehele bouwstop. Formeel klopt dat, zeg ik als jurist. Maar de facto is het wel een bouwstop. Je moet deze uitspraak zien in samenhang met de hele stikstofproblematiek. Op dit moment leidt iedere 'scheet' tot een stikstofprobleem. Daarmee ligt de bal weer terug op het bordje van de politiek, die nog steeds denkt dat het stikstofprobleem met vrijwilligheid kan worden opgelost. Het verbaast me dat het kabinet de maatschappelijke rekening zo hoog laat oplopen. De ademruimte die er een jaar lang was door deze bouwvrijstelling, was een nepademruimte. Al jaren geleden heb ik geschreven, en ik ben geen waarzegger, dat dit niet goed kon gaan. Met verontrusting zie ik dat mensen die ons land besturen deze oplossing tot het eind zijn blijven verdedigen. Het lag voor de hand dat het zo zou aflopen. Eerst moet de stikstofproblematiek worden opgelost. Als je dat serieus aanpakt, komt er weer ruimte voor andere zaken.
Reacties: 6
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
De minimale stikstof uitstoot voor de bouw van het Porthos project is helemaal niet zijn doel. Hij wil dat het Porthos project niet doorgaat. Het CO² opslag traject dat Nederland mede nodig heeft om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen. Meer CO² in de lucht betekent snellere overstroming en ondergang van eilanden in de stille oceaan. Daar heeft Vollenbroek lak aan. Vollenbroek is de spreekwoordelijke olifant in de porceleinkast.
Vertraging CO2-opvang en opslag via Porthos-project schiet gat in klimaatdoelen
https://www.change.inc/infra/uitspraak-raad-van-state-porthos-project-39131
1. Wat zijn de gevolgen als we het aantal Natura 2000 gebieden nou eens via een wetswijziging gaan terugbrengen tot zodanige proporties dat we in dit land weer op een normale wijze verder kunnen? Wat zijn de gevolgen van de uitbreiding van veel natuurgebieden?
2. Voor boeren en burgers: wat als jullie eens beginnen met het (enigszins) inkrimpen van de veestapel, zo nodig te koppelen aan de herintroductie van een melkquotum. Dat betekent direct minder stikstofuitstoot en biedt waarschijnlijk meer mogelijkheden om snel van het slot te gaan. Minder productie betekent over het algemeen ook minder hard werken en nog wel voor hogere prijzen.
Dus......
3. Hoe zit het trouwens met de stikstofuitstoot van bijvoorbeeld de ganzen in de kustgebieden en de huisdierenstapel?
Voor grote fauna is dat volstrekt normaal. Waarom niet voor met uitsterven bedreigde planten? Daar is vanuit de ecologie sterk verzet tegen. De conclusie dient dan te zijn dat die ecologen bewust meewerken aan het uitsterven van bedreigde planten.