Bijen
Afgelopen week verbood Europa drie soorten landbouwgif, omdat het zo slecht gaat met de bij. Eindelijk. Anders dan bij de dieren van de Oostvaardersplassen zijn er namelijk weinig - al dan niet bekende - Nederlanders die zich druk maken over de bij. Dus gelukkig maar, dat Europa er is. Al zou Europees ingrijpen eigenlijk niet nodig moeten zijn.
Afgelopen week verbood Europa drie soorten landbouwgif, omdat het zo slecht gaat met de bij. Eindelijk. Anders dan bij de dieren van de Oostvaardersplassen zijn er namelijk weinig - al dan niet bekende - Nederlanders die zich druk maken over de bij. Dus gelukkig maar, dat Europa er is. Al zou Europees ingrijpen eigenlijk niet nodig moeten zijn.
De bij is niet zo populair. Mensen weten er weinig van en verwarren de bij vaak met de wesp. Of vinden honing niet lekker, dus wat zou je je druk maken. Anderen denken dat gif nodig is om de innovatie in de landbouwindustrie – belangrijke exportsector - niet in gevaar te brengen. Dat er insecten verdwijnen en bijgevolg vogeltjes omkieperen: daar moeten we niet sentimenteel over doen. Het landschap verandert. De tijd van paard en wagen is voorbij.
Een jaar geleden zag ik de documentaire van Markus Imhoof met de titel More than honey (2012). Daarin komt de relatie van de mens met de bij aan bod. Er zijn twee typen mensen: zij die de bij een warm hart toedragen en zij die de bij zien als een productiemiddel. De een roeit in een bootje met korven naar een ver van land afgelegen eilandje om zo soorten te bewaren voor de toekomst. De ander sleept met korven het eenvormige landschap van Amerika door. Valt er dan eens een volkje om, so be it. Bedrijfsrisico.
In de film kun je Chinezen met handbestuiving in de weer zien. Los van de vraag wat hiervoor de drijfveer is, zie je duidelijk hoe lastig het is als de mens het over moet nemen van de insecten. En welk prijskaartje daar aanhangt. Eerst moet er stuifmeel verzameld worden en in zakjes gestopt. Dat is handel. Omdat het verzamelen zo arbeidsintensief is, zijn die zakjes duur. Vervolgens moeten mensen met kleine kwastjes bloesempje voor bloesempje bestuiven. U snapt het al: het gaat allemaal wel en is misschien goed voor de werkloosheid, maar het worden wel dure vruchten. Ik zie mezelf al aan de slag in mijn moestuin met een kwastje om framboosjes, aardbeien en groenten te krijgen. Het lijkt mij niet te doen.
Onlangs hoorde ik op de radio dat er in Nieuw Zeeland regelmatig bijenkorven worden geroofd. Voor Manukahoning wordt namelijk grof geld betaald in China en Hongkong. Ook in Nederland schijnen met enige regelmaat bijenkorven te worden gestolen. Wat schaars is, is handel en lokt criminaliteit uit. Dat geldt dus straks ook voor de bij.
We noemen gif geen ‘bestrijdingsmiddel’, maar ‘gewasbeschermingsmiddelen’. Dat klinkt positiever. De vraag is natuurlijk of dat klopt. Want zonder insecten om gewassen te bestuiven, hou je weinig gewas meer over.
En kent u de jurisprudentie over gewasbeschermingsmiddelen? Dat is pas casuïstiek. Een bestemmingsplan mag geen specifieke spuitmaatregelen bevatten, alleen een spuitvrije zone aanwijzen. Daartoe moet het bestemmingsplan afstanden bevatten tussen de verbouw van gewassen en nabijgelegen ‘gevoelige objecten’. Dat zijn bijvoorbeeld woningen. Bijenkorven vallen daar niet onder. Dat moet een aanvaardbaar woon- en leefklimaat opleveren. Voor de mens uiteraard. Wat een redelijke afstand is kan nogal verschillen. De onderzoeksverplichting van de gemeenteraad naar het gebruik van bestrijdingsmiddelen gaat ver, zelfs als het een middel betreft dat door Europa is toegelaten. Of iets een goede ruimtelijke ordening is, hangt mede af van de heersende windrichting, de planten die er staan, het middel dat wordt gebruikt, hoe vaak en hoe veel er wordt gespoten, hoe er wordt gespoten etc. Wat dat betreft maakt het Europese verbod het wel weer wat eenvoudiger.
Zojuist zat ik in de trein wat uit het raam te staren. Ik zag een boer naarstig zijn akker bewerken. Mij viel het op: in geen velden of wegen een bloemetje te bekennen. Het valt u misschien ook op, dat de voorruit van je auto tegenwoordig een stuk schoner is dan vroeger. Er slaan geen insecten meer tegen te pletter. Een teken aan de wand lijkt mij.
Willen wij niet ook in de toekomst met de hand moeten gaan bestuiven dan is verandering van onze manier van landbouw bedrijven en tuinieren nodig. Misschien kunnen we straks een bepaald percentage waardplanten voor bijen verplicht stellen in het Omgevingsplan. Of die voortuintjes in de stad die meer op grafveldjes lijken, verbieden. Gebodsbepalingen zijn immers mogelijk. Laten we hopen dat we het anders op kunnen lossen.
En zullen we het dan niet meer ’bestrijdingsmiddel’ of ‘gewasbeschermingsmiddel’ noemen, maar ‘evenwichtswaarborgingsmiddel’ of zoiets? Dat dekt de lading tenminste.
U moet echt die film bekijken. Dan gaat u morgen nog bekende Nederlanders oproepen om actie te voeren. En dan voor de bij.
Trees van der Schoot
Lees hier meer columns van Trees van der Schoot
Reacties: 9
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Schoner water in de sloot? Dat komt omdat in ieder geval er veel minder mest in de sloot beland dan vroeger. Dus veel minder algen en weer een normaler (meeste sloten in NL zijn kunstmatig) ecosysteem. Overigens helderder water leidt ook tot minder (en andere) vissen. Er is minder/ander voer én elder water betekent meer predatie (reigers, snoek). En als er helemaal gen beestjes zijn en het water is toch helder dan is er iets anders aan de hand (meestal gif)
De bloemetjes en de bijtjes Trees, het gaat altijd maar weer over seks.
Ecologen en entomologen zijn al sinds de jaren '70 bezorgd over de afname van insectenpopulaties (zie Silent Spring). Dat economische belangen doorgaans prevaleren boven ecologische belangen is een bijzonder zorgwekkende zaak.
De empirische wetenschapper zijn kraakhelder over de bijen en bepaalde bestrijdingsmiddelen. Ik daag Arie uit om ook maar één serieuze wetenschappelijke publicatie te vinden uit een academisch tijdschrift waarin de uitspraken van Trees van der Schoot worden weersproken. Evidence-based policy, wat kan iemand er tegen hebben?
P.S. bespaar jezelf de moeite, dergelijke publicaties bestaan niet.
https://www.nrc.nl/nieuws/2016/04/21/minder-ster …
Rachel Carson (Silent Spring) heeft indirect de dood van miljoenen op haar geweten. Het verbod op DDT heeft meer mensen vermoord dan Hitler heeft gedaan (dixit Michael Crichton).
Tevens ben ik ook benieuwd naar je academische literatuur over de "dood van miljoenen" door Carson.
Wederom: boute beweringen, geen onderbouwing. Tevens, als je literatuur wilt kennen, moet je literatuur lezen. Dat doe je duidelijk niet, mieterige charlatan.
Ik weet niet waar de bijen-afname aanligt. Wat ik wel weet is dat het niet goed voor de landbouw is. Waar ik mij telkens over verbaas is dat de landbouw achterover gaat zitten en klaagt dat er niet voldoende imkers zijn. Het lijkt of zij de bestuiving van hun gewassen een overheidstaak vinden, immers tot nu toe heb ik taal nog teken gezien van een concrete actie van die immer klagende landbouwers. Mogelijk molt die mijt de bijen, maar ik meen dat het gif de bijen ook geen goed kan doen.
Ik zou zeggen landbouwers: ten eerste wordt naast landbouwer ook imker. Ten tweede mogelijk kunt u een bijenkorf eens behandelen met die bestrijdingsmiddelen en direct eens zien of de bijen het overleven.
Misschien heeft u dan een sleutel tot de oplossing.
Mogelijk is dat teveel moeite.
Als natuurliefhebber geniet ik nog dag en dagelijks ook van de bloemetjes en de bijtjes. Vanochtend gevist in de vrije natuur en vanmiddag in de tuin wat cultiveren. Wat een genot.
Toch zag ik in de loop der jaren veranderingen ontstaan waarvan nu niet goed dan wel onvoldoende is aan te tonen waardoor die plaats vinden. Het gaat denk ik om veel meer dan de bijen.
Het oppervlaktewater hier in de omgeving is overdreven helder in zomer en winter en niemand kan me vertellen of de mens heeft ingegrepen en zo ja, in hoeverre. De aalscholver wordt door menselijk ingrijpen beschermd en de visserij holt achteruit (ondanks zgn. schoon water). Je kunt hier dagen over praten en inzichten proberen te vergaren maar je blijft je afvragen: worden we belazerd door deze of door gene?
Helaas ben ik na "an inconvenient truth" wat sceptischer geworden. Ik hoor daarom vaak (gekscherend) het motto: geen natuur is ook natuur.
Nog even over Rachel Carson: Haar kruistocht tegen het gebruik van DDT leidde er toe dat dit insecticide werd verboden. Het gevolg was dat er in enkele decennia 10-tallen miljoenen (ja u leest het goed: tientallen miljoenen) mensen aan malaria zijn overleden, vooral in Afrika en Azie. Inmiddels hebben de meeste landen in de (sub)tropen dit verbod op DDT weer opgeheven. En dankzij het hedendaagse gebruik van DDT is het aantal doden van 1,5 miljoen per jaar gedaald naar ca. 0,5 miljoen per jaar. Als het aan de Rachels en Martijns in deze wereld had gelegen, waren dat ook anno 2018 heel veel meer geweest.