'Heilloze escalatie tussen corporaties en politiek'

De spanning tussen woningcorporaties en de politiek is op een hoogtepunt beland. Minister Bos van Financiën besloot vorig najaar de corporaties jaarlijks vijfhonderd miljoen per jaar vennootschapsbelasting in rekening te brengen. Minister Vogelaar (PvdA, Wonen, Wijken) introduceerde daar bovenop vorige week een heffing van 75 miljoen euro per jaar voor haar veertig aandachtswijken. In voorstellen van de sector om dat bedrag zelf bijeen te brengen, had de bewindsvrouw geen vertrouwen.

Het afromen van de vermogens volgt op toenemende kritiek op de maatschappelijke prestaties van corporaties. Die kritiek was voor Aldert Dreimüller reden om zijn promotie-onderzoek te wijden aan de vraag of de verhuurders van sociale huurwoningen wel voldoende met hun tijd mee gaan. Deze week promoveerde hij aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit op verandermanagement bij corporaties.

Dreimüller verwijst in een toelichting op zijn onderzoek naar de oorsprong van de corporaties in de 19e eeuw: dat was de trek naar de steden. 'Nu vinden er in de steden weer fundamentele veranderingen plaats. En die beperken zich zeker niet tot de veertig wijken waar Vogelaar extra geld en aandacht voor heeft gevraagd.' De corporaties zijn volgens de wetenschapper de enige particuliere instellingen die bereid zijn veel geld vrij te maken om de problemen in de steden aan te pakken. 'De huidige escalatie tussen politiek en corporaties is een heilloze weg. Doordat de politiek de vermogens van de corporaties afroomt, worden de mogelijkheden om te investeren flink beperkt. Gemeenten en huurders plukken er de wrange vruchten van.'

Cultuur

De andere kant van de medaille, zo staat in het proefschrift, is dat de meeste woningcorporaties niet met hun tijd zijn meegegroeid. Ze werken veelal ondoelmatig en onvoldoende doeltreffend. Niet dat directies die kant niet uitwillen, maar ze stuiten op de bureaucratische cultuur van voor 1995: de tijd dat corporaties nog volop staatssteun genoten. Dreimüller constateert, mede op basis van gesprekken met corporatiedirecteuren, dat het doorbreken van deze cultuur lastig is. 'Soms duurt het een tijd voordat een corporatie in beweging komt, maar dan boekt ze ook echt succes.' Verzet vanuit de corporatiesector tegen het beeld dat corporaties niet genoeg presteren, is volgens de wetenschapper zinloos. 'De enige mogelijkheid die rest is om het eigen gedrag drastisch te veranderen, eigen belang af te zweren om daardoor beter af te kunnen stemmen op maatschappelijke resultaten', zo valt in zijn proefschrift te lezen.

De branchevereniging van corporaties, Aedes, en de overheid kunnen de gewenste veranderingen volgens Dreimüller bevorderen. 'Voorwaarde is dat zij hun verwachtingen duidelijk formuleren en de naleving ervan afdwingen door tegen individuele corporaties, die onvoldoende presteren, maatregelen te treffen.' In maatregelen die alle corporaties treffen, waar de minister nu haar heil toe zoekt, gelooft Dreimüller niet. 'Dat raakt ook de corporaties die al goed bezig waren.'