Gemeenten gaan circulair

Steeds meer gemeenten brengen in kaart hoeveel grondstoffen de stad in gaan, en hoeveel er als afval er weer vrijkomen. Beide stromen in balans brengen, is werken aan een circulaire economie. In Amsterdam liet wethouder Duurzaamheid Abdeluheb Choho (D66) het Amsterdamse adviesbureau Circular economy in 2014 meteen uitzoeken welke grondstoffen de stad in gaan en welke er als afval weer uitgaan.’Bouwstoffen en voedsel bleken de grote stromen. Ik wilde geen enorm plan voor de toekomst opstellen, maar in een serie concrete projecten ervaring opdoen en leren.’

Duurzame woningbouw en renovatie
Die projecten gingen van de inkoop van materialen tot gft-verwerking via 'wormenhotels'. En natuurlijk is de Amsterdamse woningbouw, inclusief renovatie, een sector waar alle thema's van de duurzaamheidswethouder samenkomen. ‘Amsterdam groeit immers al meer dan tien jaar met gemiddeld tienduizend mensen per jaar – en dat zijn geen toeristen of expats, maar Amsterdammers. We bouwen tot 2025 liefst 50 duizend woningen. Daarbij geldt dat alle nieuwbouw energieneutraal en aardgasvrij moet zijn, waarbij de meest duurzame tender wint.’

Betondorp
Voor de opgave van nog eens 40 tot 70 duizend woningen in Havenstad – het Westelijk havengebied, inclusief een flink deel in Amsterdam-Noord – ligt de lat nog hoger, betoogt Choho. ‘Daar willen we de hele bouwketen opzwepen tot circulaire prestaties.’ Eerste aanzetten daartoe gloren in de nieuwbouwwijk Buiksloterham, waar onder meer wordt voorzien in stadslandbouw en circulatie van afvalwater. Een voor de hand liggende actie is oud beton vermalen en er nieuw beton van maken. Er is een toepasselijk voorbeeldproject. ‘Bij de renovatie van Betondorp, de geboortegrond van onder meer Johan Cruyff, in de Watergraafsmeer, keert het oud beton als nieuw beton terug.’

Papier met een verhaal
In Rotterdam schenken koffiebars hun koffiedik aan het bedrijf Rotterzwam dat er oesterzwammen op kweekt en die worden doorverkocht aan een restaurant dat er bitterballen van maakt. En op de CO2 van de zwammen wordt een vitaminerijke alg gekweekt. Het is een voorbeeld van de circulaire economie van ex-Ecoverbaas Gunter Pauli, waardoor ook de gemeente Almere geïnspireerd raakte, zegt Sabrine Strijbos. De projectmanager circulaire economie zette de schade van woekerende waterplanten in Almere om in een grondstof. ‘De overheid is 60 duizend euro per jaar kwijt om dit lastige Fonteinkruid met een boot op het water te maaien, af te voeren en te composteren of verbranden. Als je het ruimer neemt en ook het NK Zeilen en de triatlon meetelt, komen we op twee ton.’ Het team kwam erachter dat je van onder meer de vezels van het Fonteinkruid papier kunt maken en een stevige biocomposiet.

‘Het papier is duurder dan conventioneel papier, maar het vindt toch aftrek, want het is papier met een verhaal. Twee bedrijven drukken er hun brochures en catalogi op. We zetten samen met cateraar Marfo de eerste stappen om er bakjes voor maaltijden in het vliegtuig van te maken. Met chef-koks brainstormen we over een hele lijn van bio-disposals’, aldus Strijbos.

Luchtvaartbranche
Uiteraard moet er nog awareness in de luchtvaartbranche ontstaan, maar ook hier is een geldstroom zichtbaar, betoogt ze. ‘Het biospul is lichter en scheelt dus dure vliegtuigbrandstof en overgebleven vliegtuigmaaltijden en snacks kunnen in de compostzak van 30 cent in plaats van een restafvalzak van 1 euro. Ook de Flevocampus zoekt naar circulaire oplossingen voor voedselvraagstukken in stedelijk gebied.’

Afvalinzameling per fiets
Dat circulaire economie niet louter is voorbehouden aan grote en middelgrote steden als Amsterdam en Almere bewijst het Brabantse Waalre. ‘Wij kunnen niet een persoon vrijmaken om met de circulaire economie aan de slag te gaan', zegt wethouder Paul van Liempd (PvdA), met onder meer duurzaamheid in zijn portefeuille. Door met zeven andere kleine gemeentes onder de rook van Eindhoven samen te werken, denkt Van Liempd wel de benodigde massa voor meer marktinteresse in de circulaire economie te bewerkstelligen. ‘We overwegen om samen een eigen sorteerinstallatie op te richten waarmee wij vanuit de vraag van bedrijven in de regio plasticstromen te leveren dat afkomstig is uit ingezameld plasticafval.’

Dat plastic wordt bij wijze van proef per fiets met een karretje ingezameld. Het scheelt brandstofkosten en uitlaatgassen. ‘Het bevalt zo goed dat wij de gemeenteraad gaan voorstellen om het in de hele gemeente in te voeren.’ Behalve plastic, metaal en drankenverpakkingen, gaat het om luiers, gft en ook restafval. ‘De meest riekende stromen worden twee keer per week ingezameld. Mensen blijken erg te spreken over dit hoge serviceniveau.’ De afvalinzameling zal door deze dienstverlening niet goedkoper maar ook niet duurder worden, verwacht Van Liempd. ‘We willen de inzameling per fiets laten verrichten door mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt, dus we hopen daarmee ook een sociaaleconomisch doel te dienen.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 19 van deze week (inlog)