Brabantse erfbetreders bewerken boeren

Hoe verleid je boeren te stoppen met hun bedrijf, om zo de uitstoot van stikstof terug te brengen? De Brabantse gemeente Deurne brengt met speciale ‘erfbetreders’ de problematiek in beeld. 

Nadenken

‘Het is voor een deel een blinde vlek wat er in het buitengebied op boerderijen gebeurt op het sociale vlak’, aldus wethouder Marinus Biemans (duurzaamheid, economie, DOE!). Boeren doppen hun eigen boontjes ‘en kunnen dat heel lang volhouden totdat het te laat is. We willen met dit project dat mensen écht gaan nadenken over hun toekomst.’

Sociaal verhaal
Met ‘dit project’ doelt Biemans op ‘Later is nu’, op het kruispunt van sociaal domein en ruimtelijke ordening. De aanleiding voor het programma  – dat de gemeente samen doet met Rabobank, provincie en ZLTO – ligt in een landelijk rapport van vijf jaar geleden over lege stallen. Daarin lichtte Deurne rood op van de leegstand. ‘Vaak zijn leegstaande stallen een symptoom voor iets wat daaronder speelt, agrariërs die geen keuze maken’, aldus Biemans. ‘Vaak zit daarachter een sociaal verhaal.’

Rouwproblematiek
Het échte knelpunt is niet ruimtelijk. ‘De hele rouwproblematiek, het afscheid nemen van een bedrijf, en het maken van een omslag met je gezin naar een ander leven en wellicht ook afscheid nemen van de locatie zelf’, somt beleidsmedewerker Wendela de Ridder (transitie buitengebied) op, ‘dat vraagt jaren. En dan heb je nog het hele traject waar de erfbetreders nu mee bezig zijn: het herkennen en erkennen van de situatie en vervolgens stappen maken. Mensen moeten hun hele leven veranderen en niet iedereen kan en wil dat. Een boer die stopt heeft het idee dat hij verliest.’

Niet te negatief
‘Je moet het niet te negatief insteken’, benadrukt Biemans. Ja, er zijn problemen, maar ‘Later is nu’ is vooral een verhaal van mensen die zo goed mogelijk een verandering doormaken, meent hij. Dat begint met de twee erfbetreders die inmiddels bij 75 boeren zijn langs geweest. Volgens erfbetreder Jack Burg is vooral zijn onafhankelijke positie belangrijk. ‘Als de Rabobank op bezoek komt, dan gaat het over de lening. Als de ZLTO op bezoek komt, dan gaat het over de stallentechniek. Als de gemeente op bezoek komt, dan is het: zijn de vergunningen wel op orde? Wij proberen álle facetten aandacht te geven, vooral wat zij zelf willen. Als je eenmaal weet wat je wil, weet je wat je moet kiezen.’

Winkeltje
‘Ik heb er eentje bij zitten die een opslag is begonnen’, vertelt erfbetreder Willem Hijdra. ‘Ik heb er een aantal die elektrische fietsen hebben gekocht en nu van hun pensioen genieten. Ik heb er van de week eentje gesproken die stopt met varkens en begint met een combinatie van zorgboerderij en insectenkweek’, zo somt hij op. Erfbetreder Burg rept van een boer die een biologische farm is begonnen, met nog maar twintig varkens. ‘Die wil er dan een winkeltje bij. Daarvoor maakten we afspraken met de lokale slager en het lokale restaurant voor het verkopen van het vlees.’

Perspectief
Biemans: ‘Als je mensen perspectief biedt naar een andere toekomst, dan gaat er een wereld voor ze open en daarin wordt het opruimen vanzelf meegenomen. Daarin moeten wij als college op ruimtelijk vlak perspectief kunnen bieden. Dat is in het buitengebied nog best lastig’, constateert hij.
Zo valt de bestemming van een bedrijfswoning na het afbreken van de stallen niet altijd te wijzigen in burgerwoning. Als de geuroverlast van nabijgelegen boerderijen te groot is, staan regels dat niet toe. De boer kan er wel blijven wonen, ‘maar als je het in de verkoop wil zetten naderhand, dan moet je dat omzetten.’

Te krap
RO-beleid voor functiewisseling ligt met de beleidsnotitie ‘Ruimte voor dynamiek’ deels op de plank, vertelt Biemans, en is deels in de maak. Brabants beleid verbiedt het combineren van de warme sanering met functiewisseling. Wel mogen boeren in het huidig beleid 200 vierkante meter aan bijgebouwen laten staan, maar dat vinden ze te krap, zo blijkt.

Gesloten systeem
Vanaf 25 november geldt een nieuwe landelijke saneringsregeling. Gaat die de stankproblemen oplossen? ‘Sowieso gaat de geuroverlast komende jaren aangepakt worden’, voorspelt Biemans optimistisch. Enerzijds met de stoppersregeling en de warme sanering, anderzijds door de aanstaande stikstofregeling. Uit Rabobankonderzoek valt volgens de wethouder te concluderen dat een derde van de varkensboeren gaat stoppen. De boeren die doorgaan gaan innoveren. ‘Dan krijg je een gesloten stalsystemen zonder geuroverlast.’

Lees het verhaal over de boerenproblematiek deze week in BB22 (inlog)