Onderzoekers erg bezorgd om toenemend aantal natuurbranden

Door toenemende warmte en droogte zal Nederland steeds vaker te maken krijgen met onbeheersbare natuurbranden. Daarvoor waarschuwen experts van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), het KNMI en andere kenniscentra in een gezamenlijk rapport.

Niet meer te blussen

'Natuurbranden zullen zich vaker ontwikkelen tot branden die niet meer geblust kunnen worden, maar pas stoppen als er geen brandstof meer is', schrijven de onderzoekers. Die brandstof bestaat bijvoorbeeld uit bomen en planten. De deskundigen voorzien een 'grote impact op gezondheid, welzijn, natuur en economie.'

Brandweersysteem aanpassen

Het brandweersysteem, dat nu nog vooral is ingericht om te reageren op gebouwbranden, moet wat de experts betreft op de toenemende natuurbranden worden aangepast. Veranderingen zijn volgens hen zowel in de opleidingen nodig als bijvoorbeeld in brandveiligheidsregels voor bedrijven die actief zijn bij natuurgebieden. Liefst zien ze een 'nationaal actieplan' om hier beter op voorbereid te zijn.

Vluchten

Doordat Nederland tegelijkertijd steeds voller wordt gebouwd, dreigt ook een grotere impact van natuurbranden. 'Mensen zullen vaker moeten vluchten, er zal vaker directe en indirecte schade ontstaan, uitval zijn van vitale infrastructuur leidend tot cascade-effecten en onherstelbare schade aan flora en fauna', sommen de onderzoekers hun verwachtingen op. 'De menselijke gezondheid zal daarnaast vaker bedreigd worden.'

Grotere brandgevoeligheid

Natuurbranden komen nu al geregeld voor in Nederland. Zeker in drogere jaren: zo ging het aantal meldingen in het zeer droge 2018 richting de duizend. Meestal kunnen die branden nog wel in de kiem worden gesmoord, maar door de stijgende temperaturen en het eveneens stijgende neerslagtekort nemen de risico’s toe. 'Al met al betekent dit dat de weersomstandigheden gemiddeld genomen leiden tot een grotere brandgevoeligheid van de natuur. Doordat het warmer en droger is geworden, kan vegetatie namelijk sneller uitdrogen en daardoor beschikbaar komen als brandstof', aldus het rapport.

Matigend effect van zee

Omdat de klimaatverandering voortschrijdt, gaan de kennisinstituten die bij het onderzoek betrokken zijn ervan uit dat de natuur vaker zal branden. In het oosten van het land stijgt de brandgevoeligheid van de natuur sneller dan in het westen, schrijven ze. Dat komt doordat nabijheid van de zee een matigend effect heeft op de maximale temperatuur. Aan het rapport werkten ook Wageningen University & Research (WUR), de Vrije Universiteit Amsterdam (VU) en Deltares mee.

Brandweer is niet genoeg voorbereid

De brandweer is onvoldoende voorbereid op toename van natuurbranden, terwijl die de komende jaren alleen maar vaker zullen voorkomen, signaleert brandweercommandant Anton Slofstra, naar aanleiding van het rapport over natuurbranden. Er zijn maatregelen nodig om Nederland weerbaarder te maken tegen de branden, zegt hij.

Samenwerking

Door klimaatverandering worden de Nederlandse zomers naar verwachting warmer en droger. Steeds vaker kunnen natuurbranden ontstaan die onbeheersbaar zijn en mogelijk pas stoppen als alles is uitgebrand. 'Daar moeten we ons op voorbereiden', zegt Slofstra namens Brandweer Nederland. 'Dat kunnen we niet alleen, daar hebben we veel partijen bij nodig.' Zo kan de brandweer samenwerken met onder meer boswachters en kennisinstituten, om aanvullend onderzoek te doen naar mogelijkheden om branden te voorkomen en te stoppen.

Meer kennis

Verder moeten brandweerlieden passende beschermingsmiddelen hebben en kennis over wat te doen tijdens een natuurbrand. Er is voldoende bluswater nodig en de brand moet bereikbaar blijven. 'Ook hier moeten we nu al over nadenken', benadrukt de commandant. 'Nederland is goed voorbereid op te veel water en overstromingen. Dat is natuurlijk een groot risico in Nederland. Maar natuurbranden worden een thema in komende decennia. Laten we hopen dat er niet eerst een soort ramp nodig is, zoals de Watersnood in 1953. Zoiets hoop ik voor te blijven.'

Reactie Staatsbosbeheer

Ook buiten natuurgebieden moeten er maatregelen komen om natuurbranden te voorkomen en te bestrijden, zegt Staatsbosbeheer. De dienst noemt bijvoorbeeld het plaatsen van waterputten aan randen van natuurgebieden. Ook een hoger grondwaterpeil zou helpen om verdroging van de natuur tegen te gaan.

Doelen van een gebied

Maatregelen in natuurgebieden tegen brand moeten wel overeenkomen met doelen die voor het gebied zijn bepaald, zoals dood hout dat er ligt. Dat kan weliswaar misschien vlam vatten, maar dood hout is bijvoorbeeld goed voor de biodiversiteit, zegt de dienst.

Ministeries: rapport 'zeer bruikbaar'

Het rapport is 'zeer bruikbaar voor de gezamenlijke aanpak' van deze branden, zegt het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zegt momenteel ook een ander advies over bosbranden te wegen. Hierop komt later dit jaar een reactie.

Preventie belangrijk

Een belangrijk aspect van de Nederlandse aanpak is preventie. Juist op het gebied van voorkomen van natuurbranden is 'winst te behalen', en er moet 'geïnvesteerd worden in kennis en kunde bij betrokken partijen', zegt een woordvoerster van het ministerie. Uit een eerder rapport, naar aanleiding van twee grote natuurbranden in De Peel en in de Meinweg in 2020, bleek ook dat preventie een belangrijk onderdeel van de aanpak is dat aandacht verdient, aldus LNV.