Klimaatambities gemeenten niet concreet
Klimaatambities gemeenten niet concreet. 355 programmabegrotingen 2019-2022 onderzocht op de vertaling van duurzaamheidsambities
Het opstellen van de voorjaarsnota en bestuursrapportage voor 2019 is alweer even afgerond. Op het gebied van duurzaamheid bevatte 92% van alle coalitieakkoorden minimaal één ambitie. Maar werden deze ambities ook concreet gemaakt in de eerste programmabegroting?
In de programmabegroting geven gemeenten kort en bondig aan Wat hun ambities zijn, Wat ze daarvoor gaan doen en Wat dat mag gaan kosten (de drie W’s). In mijn eigen woorden; de gemeenteraad moet eerst geld/middelen toekennen in de begroting, voordat het college iets kan gaan doen. En omgekeerd; het college moet aan de raad verantwoording afleggen over wat zij met het beschikbaar gestelde geld/middelen heeft gedaan. Ik zie daarom de programmabegroting als hèt document bij uitstek om onderzoek te doen naar de duurzaamheidsambities van gemeenten.
Wij onderzochten alle 355 programmabegrotingen 2019-2022 op de vertaling van duurzaamheidsambities aan de hand van de Sustainable Development Goals (SDGs).
Wat hebben we onderzocht?
Laten zien wat je ambitie is en wat je gaat doen (de eerste twee W’s) begint bij transparant zijn; kan een burger in de programmabegroting gemakkelijk vinden wat zijn/haar gemeente doet/gaat doen op het gebied van duurzaamheid?
En daarna; is wat er in de begroting staat ook tastbaar? Hierbij hebben wij in ons onderzoek gebruik gemaakt van een bedrijfskundige benadering vanuit de PDCA cyclus (plan, do check act). Er is beoordeeld of plan en actie zodanig zijn verwoord dat op de uitvoering/voortgang kan worden gestuurd, zo nodig bijgestuurd en verantwoord. Dit vereist de aanwezigheid van specifieke en meetbare doelen.
Dit hebben we gedaan vanuit de SDGs. De SDGs worden internationaal breed gedragen en geaccepteerd als invulling van het begrip duurzaamheid. De Nederlandse overheid heeft deze doelen volledig onderschreven en gebruikt ze als basis voor beleid. Namens de Nederlandse gemeenten heeft de Vereniging Nederlandse gemeenten (VNG) de SDGs omarmt. De VNG heeft een concrete handreiking uitgewerkt voor gemeenten om met de SDGs aan de slag te (kunnen) gaan.
Wel transparant, niet tastbaar
De meerderheid van alle gemeenten heeft duurzaamheid een herkenbare, transparante plaats gegeven in de begroting. Toch is de uitkomst van ons onderzoek minder positief dan we op basis van de ambities uit de coalitieakkoorden verwacht hadden. De tastbaarheid van de doelen is namelijk zeer beperkt. Zo heeft maar 15% een concreet tijdpad opgenomen. En bij maar 11% (39 gemeenten) is een concrete nulmeting aanwezig. De handreiking van de VNG op het gebied van duurzaamheid wordt door de overgrote meerderheid niet gebruikt. Slechts 13 gemeenten maken in hun begroting herkenbaar gebruik van de SDGs.
Te weinig aandacht voor draagvlak
Eén van de belangrijkste uitdagingen voor gemeenten is het creëren van draagvlak voor duurzaamheidsmaatregelen. Maar wat blijkt uit de programmabegrotingen? Minder dan één derde van alle gemeenten heeft draagvlak als beleidsdoel opgenomen. De overige tweederde heeft geen concrete acties geformuleerd hoe zij dit draagvlak gaat vergroten.
Geven gemeente het goede voorbeeld?
De burger kijkt afwachtend naar de overheid en de gemeente in het bijzonder. Daarom is het zo belangrijk dat de gemeente zelf het goede voorbeeld geeft. Met name op die onderdelen waar zij direct zeggenschap over heeft, namelijk de eigen organisatie.
Bijna de helft van alle gemeenten heeft geen enkele doelstelling of beleidsambitie op duurzaamheid voor de eigen organisatie opgenomen in de begroting.
Van de andere helft heeft maar 16% (58 gemeenten) echt concrete, tastbare prestatie-indicatoren benoemd voor de eigen organisatie. De overige gemeenten gebruiken doelstellingen in meer algemene termen zoals aandacht voor afvalscheiding, of we proberen zo veel mogelijk duurzaam in te kopen.
Hoe kan het beter?
Hét instrument om deze tastbaarheid te vergroten is gebruik te gaan maken van de Sustainable Development Goals. Deze vormen de verbinding tussen maatschappelijke uitdagingen op het gebied van People, Planet en Profit. Iedere gemeente is met deze uitdagingen bezig.
Het gaan werken vanuit de SDGs betekent niet dat het bestaande beleid op de schop moet. Wat mist is de vertaling van de eigen gemeentelijke klimaatvisie of duurzaamheidsbeleid naar de SDGs. Vanuit die vertaling kan vervolgens de verbinding gelegd worden met de gemeentelijke begroting.
Er is al heel veel informatie aanwezig en er zijn op het niveau van de gemeente al heel veel indicatoren uitgewerkt. Door hier gebruik van te gaan maken neemt de tastbaarheid van het beleid toe. En daarmee de doelbereiking vanuit de gestelde ambities.
Maak kennis met de SDGs, bepaal welke doelen voor jouw gemeente van toepassing zijn of toegevoegde waarde hebben. En vertaal vervolgens je beleid en acties naar de (sub) doelen en indicatoren. Zo zie je waar samenhang is en waar nog gaten zitten en vergroot je uiteindelijk de duurzaamheidsimpact van al je acties.
Laat zien wat je doet, wat het resultaat daarvan is en geef vooral ook zelf het goede voorbeeld. Dat motiveert en stimuleert anderen mee te gaan doen.
Het hele onderzoek is uitgewerkt in een onderzoeksrapport. Klik hier onder om het hele rapport te downloaden.
Duurzaamheid in de programmabegroting
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.