Effectief aan de slag met de Omgevingswet

De lokale overheid staat voor complexe ontwikkelingen: de woningbouwopgave, de energietransitie en klimaatadaptatie. Hoe kunnen gemeenten, provincies en waterschappen daadkrachtig optreden in deze grote dossiers en inspelen op botsende belangen? Een van de vereisten is regelgeving die in een integrale aanpak voorziet. Wat dat betreft komt de Omgevingswet op een goed moment. Maar hoe zet je als overheid dit nieuwe instrumentarium zo goed mogelijk in?

De Omgevingswet betekent een flinke vereenvoudiging van overheidsregels rondom bouwen, natuur, milieu, infrastructuur en erfgoed. Met meer ruimte voor lokaal maatwerk, en volop participatie vanuit de samenleving bij ontwikkelingen in de leefomgeving. Wij werken als partner van vele Nederlandse gemeenten mee aan de invoering van de Omgevingswet. Voor bijna iedereen in het lokaal bestuur is hoe het nieuwe instrumentarium in de praktijk zal uitpakken Terra Incognita. Toch zien we dat lokale overheden her en der prima vorderingen maken om de Omgevingswet straks integraal in te zetten. Zullen ze beter opgewassen zijn tegen uitdagingen in de fysieke leefomgeving? In een serie artikelen gaan we op zoek naar antwoorden, door te kijken naar best practices in verschillende beleidsvelden. Met als introductie: een leidraad om zo effectief mogelijk en datagedreven aan de slag te gaan met de Omgevingswet.

Zorg voor een compleet instrumentarium

Vaak behelst de voorbereiding op de Omgevingswet – ingangsdatum 1 januari 2022 - allereerst het opstellen van een omgevingsvisie. Veelal wordt deze vervolgens meteen uitgewerkt in het omgevingsplan. Dat is jammer, want daarmee mis je kansen. Het omgevingsplan is namelijk niet altijd het meest geschikte instrument om uitvoering te geven aan de ambities uit de omgevingsvisie. Zet daarom ook het programma in.

Gebruik de beleidscyclus als kompas

Hoe hangen de omgevingsvisie en het programma samen? De beleidscyclus dient als kompas, en brengt de verschillende Omgevingswetinstrumenten samen. Een omgevingsvisie opstellen is in een notendop niet heel anders dan de eerste fase van beleid: beleidsontwikkeling. Je bepaalt – gevoed door zoveel mogelijk informatie waaronder ook inbreng van inwoners en ondernemers – je startpunt, welke problemen er eventueel zijn en welke kant je op wil. Zo zet je realistische ambities neer, gestut door een breed draagvlak.

De tweede stap is de beleidsdoorontwikkeling via de programma’s. Hierin werk je de abstracte doelstellingen en de ambities verder uit. Je geeft aan welke acties je gaat ondernemen, welk instrumentarium je in gaat zetten en op welke wijze je gaat meten of de acties ook leiden tot het gewenste resultaat. De volgende fases zijn de beleidsuitvoering op basis van je programma, en als laatste de terugkoppeling. Voorbeelden van beleidsuitvoeringen zijn het instellen van subsidies, een communicatietraject of het opstellen van regels in een omgevingsplan en verlenen van vergunningen. Al tijdens de beleidsuitvoering ga je monitoren. Deze data zijn input voor de periodieke evaluaties. Dat stelt je in staat om tijdig kleine en grote verbeteringen door te voeren in de volgende beleidscyclus.

Met deze aanpak vult het programma het gat tussen de abstracte visie en het concrete omgevingsplan. Maar nog belangrijker: je dwingt jezelf na te denken over welk instrument het meest geschikt is om je doelstellingen en ambities te realiseren.

Werk datagedreven

In de dagelijkse praktijk is het niet altijd nodig de beleidscyclus steeds opnieuw in deze volgorde te doorlopen. Zo kan de evaluatie van een omgevingsprogramma iets opleveren waarmee je direct de beleidsuitvoering kunt verbeteren. In zo’n geval is het niet nodig om de hele beleidsontwikkeling weer op de schop te nemen. Zeker als je datagedreven te werk gaat, is het mogelijk heel effectief te werk te gaan. Voor de meeste gemeenten is deze manier van werken met data een betrekkelijk nieuw fenomeen. We hebben veel ervaring met het AVG-bestendig kijken naar correlaties en verbanden tussen al dan niet gestructureerde gegevens. Datagedreven werken kan er voor zorgen dat je met kleinere ingrepen tussentijds, gecontroleerd je beleid verbetert.

Voorop lopen in een integrale aanpak

De grote vraagstukken rondom de fysieke leefomgeving vragen om een effectieve toepassing van de Omgevingswet. In onze visie kun je doelbewust en daadkrachtig aan de slag door te handelen en werken op basis van data en na te denken over het instrumentarium waarmee je jouw ambities het beste kunt realiseren. De Omgevingswet biedt je daarvoor een goed gevulde gereedschapskist. In het volgende artikel laten we zien hoe je voor het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving deze gereedschapskist kunt inzetten.

Vragen? Neem contact met een van ons op!

Chloë Polman, Consultant Legal, cpolman@eiffel.nl / tel: 06-5329 03 90

Giulia Hetzenauer, Sustainability Consultant, ghetzenauer@eiffel.nl / tel: 06 2656 44 63

Michiel Stam, Legal Consultant, mstam@eiffel.nl / tel: 06 16 58 2784