‘Den Haag moet niet te dirigistisch worden’
Het is goed dat het rijk het voortouw neemt in de ruimtelijke ordening, maar de uitvoering moet bij de regio liggen, vindt Hans Mommaas.
Directeur Hans Mommaas van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stapt deze maand over naar de Commissie m.e.r.. Op verzoek van Binnenlands Bestuur blikt hij terug op zeven enerverende jaren, waarin hij de banden aanhaalde met provincies en gemeenten.
In de vuurlinie
Als PBL-directeur laat Mommaas zeven intensieve jaren achter zich. Aan onze leefomgeving verwante onderwerpen als klimaat, energie, natuur en stikstof domineerden de krantenkoppen. De emoties in het maatschappelijk debat liepen hoog op. En dan kwam zijn eigen PBL – dat de regering moet voorzien van onomstreden, deskundig advies – in 2019 ook nog eens zelf in de vuurlinie te liggen.
BB U begon bij het PBL in 2015. Wat voor land trof u aan?
‘Een land dat net uit een economische crisis kwam en de brokstukken daarvan aan het oprapen was. Een land ook dat zich aarzelend verhield tot de grote vraagstukken in de leefomgeving, die toen al levensgroot zichtbaar werden. Ik kwam binnen ten tijde van het Nederlandse Energieakkoord, door zes partijen gemaakt. Er zaten nog geen concrete CO2-doelen in, alleen besparingsdoelen. Een paar weken na mijn entree stond ik voor besprekingen op de Parijse Klimaattop.’
BB Dat was dus een vliegende start.
‘Zeker. Want die conferentie vormde de impuls om in de aanloop van het kabinet-Rutte III over te gaan van een nationaal energieakkoord naar een nationaal klimaatakkoord. De thema’s klimaat en energie werden aan elkaar gekoppeld en kregen er vleugels door. En daarmee ook de industriële backbone, het vraagstuk hoe je woningen energiezuiniger krijgt en ook de landbouwproblematiek. Een heleboel dossiers die altijd apart waren behandeld, werden daarin meegezogen en dienden gezamenlijk te worden opgepakt.’
BB Uw opdracht was het PBL minder vrijblijvend te maken.
‘Ja, dat kwam ook nog eens naar voren uit de visitatie van 2018. Dat we naast het publiceren van rapporten meer moesten gaan doen om onze impact te verhogen. We onderhielden van nature al nauwe banden met de departementale omgeving. We hebben daarnaast onze relatie met de industrie en de landbouwsector versterkt.’
Regio
Andere partijen waar het PBL de afgelopen zeven jaar de banden mee aanhaalde, waren provincies en gemeenten. Mommaas: ’We zijn echt met de regionaal besturende partijen aan de slag gegaan. Want op de schaal van de regio zie je hoe nationaal beleid en regionaal beleid in elkaar grijpen.’
Lerend beleid ontwikkelen
Mommaas begint over de methodiek van ‘lerend beleid ontwikkelen’, die door het PBL werd ontwikkeld. ‘Die methodiek wordt inmiddels toegepast binnen de RES’sen en ook bij de warmtestrategieën van gemeenten. Zo meteen zul je die methodiek ook terugvinden bij het nationaal programma landelijk gebied; in het klimaatbeleid. De essentie is dat je niet alleen evalueert of het programma wel gaat realiseren wat het beloofd heeft, maar dat je werkenderwijs ook evalueert of het beleidsproces, de route naar het doel toe, wel goed functioneert.’
BB De regio als motor van ruimtelijke ontwikkeling. Tegelijk klinkt vanuit Den Haag de roep om rijksregie
‘In onze Balans van de leefomgeving 2016 was het motto al richting geven, ruimte maken. Regio’s kunnen niet aan de slag als ze niet weten in welke richting ze moeten bewegen. Er moeten daarom eerst heldere en langdurige nationale doelen zijn. Dat zie ik als de regiefunctie van de nationale overheid. Maar die moet vervolgens wel oppassen dat diezelfde regie niet te dirigistisch wordt. Dat je vanuit Den Haag niet aan de regio’s gaat voorschrijven hoe ze het moeten aanpakken. Geef elke regio de ruimte om verschillende programma’s naar bevind van zaken op elkaar af te stemmen. Nationale doelen kunnen soms zo zijn geformuleerd dat ze regionaal perverse consequenties hebben. We hebben de afgelopen jaren een aantal keren gewaarschuwd voor een te smalle focus op stikstofdoelen. Je moet daar het bredere natuurperspectief bij betrekken. Om stakeholders op regionaal niveau de vrijheid te geven om gebiedsspecifiek de nuance en bewegingsruimte te zoeken. Dat wordt door het rijk nu schoorvoetend overgenomen.’
Lees het hele interview met Hans Mommaas deze week in BB21 (inlog)
het dirigisme zelfst.naamw. ideologie die streeft naar een centraal geleide gemeenschap of economie.
Voorbeeld: `Zowel het dirigisme als de geconcerteerde en de geïnformeerde economie vertrekken van dezelfde basis, nl. het besef dat planning in de economie een absolute noodzaak is om de crisissen te vermijden.`
Gevonden op https://www.woorden.org/woord/dirigisme
Om crisissen te vermijden? We belanden al jaren van de ene in de ander crisis. Kennelijk is dirigistisch gedrag van onze overheid óók niet de oplossing.
Zelf zou ik dit gedrag eerder fascistisch of dictatoriaal willen noemen.