Wabo faalt bij complexe aanvragen

Ruim een jaar na de invoering werkt de nieuwe omgevingswet Wabo niet naar behoren. Met name bij complexe vergunningaanvragen is de besluitvorming traag en niet integraal en ontbreekt het bij ambtenaren nog dikwijls aan de benodigde deskundigheid. 

Dat blijkt uit een quickscan van de Kamer van Koophandel (KvK) en de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) onder 42 bedrijven in deze regio. De invoering van één loket voor de Wabo is op zich een stap in de goede richting, is de algehele conclusie. Maar achter de schermen is er nog veel te verbeteren.

De Wet algemene bepaling omgevingsrecht (Wabo) trad ruim een jaar geleden, op 1 oktober 2010, in werking. De nieuwe wet voegt 25 verschillende bouw-, milieu-, natuur- en monumentenvergunningen samen. De wet moest ertoe leiden dat burgers en bedrijven niet langer een reeks aanvragen moesten invullen en tal van procedures doorlopen, maar konden volstaan met één aanvraag. Voor een deel is dat nu, ruim een jaar na invoering van de wet, gelukt. Maar dat geldt eigenlijk alleen voor aanvragen van enkelvoudige vergunningen en niet-complexe aanvragen.

Bij complexe en gecombineerde aanvragen, wanneer er bijvoorbeeld een vergunning nodig is voor een combinatie van bouwen, afwijkingen van bestemmingsplannen en milieuvergunningen, blijkt er onvoldoende deskundigheid aanwezig te zijn onder de ambtenaren en schiet de klantvriendelijkheid en de bereidheid mee te denken met de aanvrager tekort. Een ander probleem is dat bij sommige aanvragen zowel gemeenten, regionale uitvoeringsdiensten (Ruds), provincies als soms ook waterschappen een rol spelen. Een tekort aan regie en onderlinge afstemming leidt dan tot onnodige vertragingen.

Advies

Om dat tegen te gaan zouden uitvoering en gezag van de Wabo in één hand moeten komen te liggen, zo stellen de KvK en de BZW in hun advies. Door de inhoudelijke kennis en de bestuurlijke besluitvorming onder te brengen binnen één organisatie, kunnen discussies tussen overheden onderling worden voorkomen. Daarnaast moet er een cultuurverandering binnen de ambtelijke organisatie tot stand komen: de ambtenaren moeten niet alleen formeel toetsen, maar vooral ook meedenken en oplossingsgericht zijn.

Het bedrijfsleven steekt de hand ook in eigen boezem. Uit de quickscan blijkt dat veel van de ondervraagde ondernemingen ook vinden dat de bedrijven die een vergunningaanvraag indienen vaak onvoorbereid zijn. Ze dienen de aanvraag in zonder te weten welke informatie nodig is en aan welke eisen moet worden voldaan. En de bedrijven maken te weinig gebruik van de mogelijkheid om een vooroverleg met de gemeente of provincie te voeren. Dat zou kunnen voorkomen dat later blijkt dat niet alle stukken compleet zijn, waardoor er weer vertraging optreedt.

Naadloos

Het onderzoek van de KvK en BZW werd alleen gehouden onder bedrijven in Zeeland en Brabant. Maar de bevindingen sluiten naadloos aan op de ervaringen van andere gemeenten in Nederland, bijvoorbeeld in de Drentse gemeente Hoogeveen. Wethouder Anno Wietze Hiemstra (CDA) vraagt zich af of de Wabo wel aan het doel beantwoordt waarvoor hij is ingesteld.

‘Doel was dat aanvragers in één keer alle stukken zouden indienen. Maar in de praktijk is men daar bang voor, vooral bij complexe gecombineerde aanvragen. Afwijzing op één onderdeel kan immers een heel project stilleggen. Daarom kiezen de meeste aanvragers er toch liever voor om de vergunningen in fasen aan te vragen.’

Dat blijkt ook uit de cijfers. Van de 588 aanvragen van een omgevingsvergunning die in 2011 in Hoogeveen werden ingediend, ging het bij slechts drie om een complexe en gecombineerde aanvraag. ‘Aanvragers willen toch liever het risico spreiden,’ aldus de wethouder. Hiemstra vindt dat gemeenten zich in een spagaat bevinden ten aanzien van de Wabo.

‘Enerzijds is het de bedoeling dat de verantwoordelijkheid zoveel mogelijk bij de aanvrager komt te liggen. De aanvraag zou zo eenvoudig moeten zijn, dat iedereen het zelf afkan. Maar dat is het niet. Zeker niet wanneer het om een vergunning gaat die zowel betrekking heeft op het milieu als op bouwen. Dan moet je als gemeente de aanvrager zoveel mogelijk helpen en begeleiden. Terwijl dat juist niet de bedoeling van de Wabo is.’

Locatiepaspoorten

Hoogeveen heeft daarom gekozen voor een andere aanpak. Onder de titel Anders werken aan ruimtelijke plannen streeft de gemeente ernaar de kaders zoveel mogelijk van tevoren vast te leggen, zodat er daarna zo min mogelijk vergunningen nodig zijn. Dat doet de gemeente bijvoorbeeld in zogenaamde ‘locatiepaspoorten’.

Hiemstra: ‘Daarmee stuur je het beleid aan de voorkant. Als je vooraf in het bestemmingsplan vastlegt dat in een bepaald gebied bijvoorbeeld paardenbakken mogen komen, hoef je daar achteraf niet allerlei aparte vergunningen voor af te handelen. Door eerst goed na te denken over de ontwikkeling van een gebied en die in kaders vast te leggen, kun je de burger vervolgens veel vrijheid geven om zaken zelf in te vullen. En kun je je afvragen of de Wabo eigenlijk wel nodig is.’