De voor- en nadelen van een limiet van 30 km per uur

Het ligt wettelijk vast in artikel 20 van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens (RVV): de maximale snelheid voor motorvoertuigen is binnen de bebouwde kom 50 km per uur. Deze snelheidslimiet werd in 1957 van kracht, ingevoerd destijds door ARP-minister Jacob Algera. De reden was verkeersveiligheid. In die tijd zat Nederland op duizend verkeersdoden per jaar.

Dat aantal steeg in de jaren zeventig overigens tot ruim drieduizend, maar nam sindsdien flink af. In 2022 kwamen 737 mensen om.

Dit artikel in de RVV is nooit gewijzigd, zelfs niet nadat de G4 eind 2021 een oproep deed aan het kabinet om dit wel te doen. De gemeenten Rotterdam, Amsterdam, Den Haag en Utrecht willen dat 30 km per uur de norm wordt. Net als in de jaren vijftig is de voornaamste reden de veiligheid. Minister Harbers van Infrastructuur & Waterstaat meldde echter dat hij hier geen gehoor aan geeft. Hij legde daarmee ook een motie van de Tweede Kamer aan de kant.

Te veel nadelen

Harbers ziet namelijk te veel nadelen. Een lagere snelheidslimiet hindert de aanrijdtijden van hulpdiensten, die in de regel een extra snelheid hanteren van 20 km per uur boven de limiet. Ook kan de 30 km per uur-regel in zijn ogen leiden tot minder OV-aanbod. Daarnaast zouden de nieuwe 30 km-wegen voorlopig niet zodoende heringericht kunnen worden dat automobilisten ook het gevoel krijgen dat ze snelheid moeten minderen: door bijvoorbeeld extra oversteekpunten voor voetgangers en fietsers, drempels, wegversmallingen en beplanting.

Tot slot meent hij dat gemeenten nu al alle ruimte hebben om zelf te bepalen of zij de snelheidslimiet binnen hun bebouwde kom verlagen. Dat doen de G4 inderdaad. Amsterdam wil nog dit jaar dat bijna in het hele gebied binnen de ring een lagere snelheidslimiet gaat gelden. De gemeente zal de wegen voorlopig niet herinrichten, maar past wel bebording en belijning aan. 

Ook de andere gemeenten zijn er druk mee. Den Haag zegt dat in de eigen stad al de meerderheid van de wegen een snelheidslimiet van 30 km per uur heeft. Ook Rotterdam en Utrecht hebben de lagere maximale snelheid al jaren als speerpunt.

Wat zijn de voordelen?

Een nieuw rapport van GGD Amsterdam, GGD Rotterdam-Rijnmond en Amsterdam UMC brengt in kaart wat nou de voordelen zijn van de lagere snelheid. De algehele onderzoeksliteratuur toont dat een afname van het aantal verkeersslachtoffers te verwachten valt. Volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Veiligheidsbeleid viel in 2021 ruim een kwart van de verkeersdoden op 50 km-wegen. 'Bij een snelheid van 30 km/h overleeft 95% van de voetgangers een botsing met een auto, tegenover 85% bij 50 km/h', staat in het rapport.

Onzekerheid is er over de luchtvervuiling. Onderzoeken zijn niet consistent met elkaar. Verbrandingsmotoren zijn weliswaar ontworpen om optimaal te werken vanaf een snelheid van 50 km per uur. Bovendien wordt een lagere snelheidslimiet geassocieerd met een slechtere doorstroom, waardoor automobilisten vaker moeten afremmen en optrekken. Toch denken de onderzoekers dat de gemiddelde concentraties van stikstofdioxide en fijn stof in de G4 niet zullen veranderen. De toename van stikstofoxiden daarnaast zal erg klein zijn.

Gemiddelde snelheid is al laag

Opvallend is dat de gereden snelheid in steden gemiddeld al op 30 km per uur ligt, schrijven de onderzoekers. Dat komt door kruispunten, afslagen en overstekende voetgangers. Dus reistijd en doorstroom zullen niet veel veranderen.

Uiteindelijk hangt de opbrengst van die verlaagde snelheidslimiet af van het gedrag van de automobilist. Op 30 km-wegen wordt niet gehandhaafd door de politie. Wat dan belangrijk is, is dat de wegen 'geloofwaardig' worden gemaakt als wegen waar je langzaam moet rijden, zeggen de onderzoekers. Een probleem is dat Amsterdam voorlopig niet van plan is de wegen waar de snelheidslimiet lager komt te liggen, her in te richten. De gemeente houdt het voorlopig bij het opleggen van een limiet. Besluitvorming over herinrichting volgt in 2024.