Versteende winkelstraat bloeit weer op

Alkmaar vergroende winkelstraat de Laat in het oude centrum. Stenen weken voor langgerekte groenbakken en waterpartijen. De drukke fietsstraat werd wandelgebied. Hoe kreeg de gemeente ondernemers en fietsers in dat proces mee?

Gracht met bomen 

Op oude foto’s zie je hoe de Laat ooit was. Een langgerekte winkelstraat met een gracht en een rij bomen. De gracht werd gedempt, veel bomen verdwenen vanwege de bussen die door de straat moesten rijden. De bussen verdwenen ook weer, maar de Laat bleef zoals die was: een naar je gevoel net te brede klinkervlakte. Ongezellig. ’s Zomers kon het er bloedheet worden. Winkeliers vestigden zich liever in de parallel lopende Langestraat. De leegstand aan de Laat nam rond 2020 serieuze vormen aan.

Het moest dus anders met de Laat. Maar hoe? De gemeente Alkmaar besloot, vertelt de drie maanden geleden aangetreden wethouder Christiaan Peetoom (economie, VVD), om niet alleen de Laat maar de gehele binnenstad onder de loep te nemen. ‘Het begint met een gedragen visie over hoe je vindt dat je centrum er voorstaat. Daar is veel tijd en aandacht in gestoken.’ Ook de raad en de ondernemers werden meegenomen, vertelt Peetoom, zelf in die tijd nog raadslid. ‘Welke plekken kwamen in aanmerking voor verbetering? Het westelijk deel van de Laat kwam daar als belangrijk onderdeel uit.’

Het door de gemeente ingehuurde adviesbureau B+B ging met de ondernemers praten. ’Niet vanuit een vooropgezet plan’, zegt Peetoom. ‘Meer vanuit het idee: hoe kunnen we de Laat mooier maken?’ En dan merk je ‘dat je het op abstractieniveau wel met elkaar eens kunt zijn, maar zodra het concreter wordt, ontstaan makkelijk verschillen van mening.’

Dat de Laat groener moest worden, werd breed gedragen. Dat het water terug moest keren, leek ook aanlokkelijk. Niet meer als de stilstaande, stinkende gracht van vroeger, maar als een ondiepe geul omgeven door bankjes, een fontein. ‘Uiteindelijk heeft iedereen zich gecommitteerd aan het doel dat het mooier en groener moest, met meer ruimte voor waterberging’, zegt Peetoom. Maar waar bleven in dat scenario de vele fietsers? En hoe moesten de winkels in het wandelgebied worden bevoorraad?

Vrachtverkeer

Om met dat laatste, de bevoorrading, te beginnen: ‘We hebben gekeken welke winkels concreet in de problemen zouden komen’, zegt Peetoom. ‘Er is een nieuwe route voorgesteld naar de kop van waar het wandelgebied begint. Daar kunnen vrachtwagens nog wel komen. Aan de andere zijde van het wandelgebied geldt dat ook. Vanaf die plekken zullen de bevoorraders een klein stukje moeten lopen.’ Het past volgens hem in een bredere discussie over het vrachtverkeer in de stad. ‘Nu is voor dat soort auto’s nog wel door het centrum te manoeuvreren, maar uiteindelijk moeten we daar keuzes in gaan maken.’

De fietsers dan, nóg lastiger. Hij fietste zelf ook altijd veel over de Laat, zegt Peetoom. ‘Je neemt nu eenmaal altijd de snelste route.’ Vooral de bewoners van de parallel met de Laat lopende Oudegracht vrezen meer verkeersdruk. Begrijpelijk, vindt Peetoom. ‘Maar in een binnenstad is de ruimte altijd schaars. Elke verandering die je in de binnenstad doorvoert is onderhevig aan kritiek. Maar politiek gezien bestond er een grote meerderheid voor dit plan.’

De ergste bezwaren werden weggenomen door twee verzachtende maatregelen. Fietsen door de Laat blijft toegestaan tot elf uur ’s ochtends en na vijven. En de straten rondom de Laat worden ‘iets beter toegankelijk gemaakt’ voor fietsers en ander vervoer. Daarbij wordt de merendeels fietsvrije Laat volgens Peetoom ‘op een coachende manier’ ingevoerd. Bijvoorbeeld met orkestjes in de straat die fietsen sowieso vrijwel onmogelijk maken en andere ludieke acties. ‘Ik moet toegeven dat er af en toe nog wordt gefietst. Het moet nog uit het systeem van de Alkmaarders dat de Laat een verblijfsgebied is, en niet langer een van de verkeersaders door het centrum.’

Twee scenario's

De praktische uitvoering van de renovatie van de Laat liet de gemeente goeddeels over aan het bureau B+B. ‘Zij hebben de gesprekken met alle betrokken partijen gevoerd’, vertelt Peetoom. ‘Winkeliers die niet naar een van de grote bijeenkomsten konden komen, werden apart door het bureau bezocht.’ Uiteindelijk bleven er twee scenario’s over: een met veel water, een met veel groen. Dat laatste scenario werd vrijwel unaniem gekozen. De gemeente Alkmaar kreeg een subsidie van 850.000 euro via de Impulsaanpak Winkelgebieden. Ook het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat betaalde mee, omdat tegelijk met de vergroening ook de ondergrond en riolering werden aangepakt. De gemeente betaalde de rest. De bijdrage voor de ondernemers bestond volgens Peetoom uit hun participatie. ’We hebben geen bijdrage gevraagd uit Ondernemersfonds. Dat is bij ons in Alkmaar echt bedoeld voor ondernemersinitiatieven. Bijvoorbeeld voor een bijdrage aan een ondernemersvereniging, evenement of verduurzaming van het bedrijventerrein.’
 

Harde cijfers over het succes van de bijna drie maanden geleden afgesloten renovatie van de Laat zijn er nog niet. ‘De tellingen van bezoekers zijn nog niet binnen. Maar we horen wel van ondernemers en bezoekers dat ze superblij zijn met hoe het is geworden. Als ik zelf over de Laat wandel, vang ik die geluiden ook op. Mensen gaan er in hun pauze even op een bankje zitten. Het is er veel drukker en gezelliger dan vroeger. En hoe langer mensen er verblijven, hoe meer aankopen er worden gedaan. Dat gaat mooi hand in hand.’

Hangjongeren

Smetje op het succes is dat de nieuwe Laat inmiddels ook door groepjes hangjongeren is ontdekt. ‘Sinds de renovatie staan er veel bankjes en stoelen. Dat maakt het ‘s avonds ook een superaantrekkelijke straat voor jongeren’, erkent Peetoom. Door gerichte handhaving is het probleem volgens hem alweer de kop ingedrukt.

Heeft Peetoom, tot slot, nog tips voor de talloze gemeenten die in hun binnenstad voor dezelfde opgave staan? ‘Maak eerst een visie voor de gehele binnenstad. Wat gaat er goed, wat niet? Betrek tijdig de ondernemers erbij, zodat je niet je eigen plan als gemeente al klaar hebt. En voorkom dat je je in de uitvoering op een te strak schema vastlegt. Renovatie is complexe materie, zeker in een historische binnenstad. Wij kregen maken met de ingewikkeldheid van de ondergrond. De weersomstandigheden zaten tegen. Daardoor ontstond chagrijn over hoe lang het wel niet duurde. Al met al heeft het twee jaar geduurd. Dat is niet per se lang, nee, maar als de verwachting is dat het korter duurt, voelt het toch als een tegenvaller.’

En nu, hoe gaat het verder in het centrum van Alkmaar? ’Er is een grote roep om het op meerdere plekken zo te doen als in de Laat’, zegt Peetoom. ‘Vanuit de politiek is daar draagvlak voor. En onder ondernemers vast ook. Maar de ene straat is de andere niet. Dus dat gaan we eerst verder onderzoeken.’ Heeft de gemeente Alkmaar in het hele proces nog contact gezocht met andere gemeenten, bijvoorbeeld ter inspiratie? Nee, zegt Peetoom lachend. ‘Alkmaarders zijn nogal eigenwijs, hè. We zoeken het allemaal liever zelf uit.’