Het gevecht van Amsterdam voor windturbines

Per aangetekende post ging woensdag het schriftelijk beroep van de gemeente Amsterdam op de bus naar de Raad van State. Het gemeentebestuur gaat in bezwaar tegen de beslissing van de Provincie Noord-Holland dat rond de Noorder IJplas niet de verhoopte drie windturbines mogen verrijzen. Het Amsterdamse college spreekt van een ‘gebrekkige belangenafweging’ en het ontbreken van een ‘deugdelijke motivering’, en wil het besluit vernietigd zien.

Op hetzelfde moment wordt het Amsterdamse bestuur belaagd door de bestuurscommissie van het stadsgebied Weesp, dat diezelfde provincie vraagt om de plaatsing van mogelijk vijf Amsterdamse windturbines in natuurgebied Diemerscheg tegen te houden. De bestuurscommissie, bestaande uit de Weesper Stadspartij, VVD, CDA en PvdA, maakt bezwaar ‘tegen het beslismodel van de gemeente, waarin ambitie boven gezondheid gaat’.

De klimaatcrisis

‘Deze windmolens zijn keihard nodig om de klimaatcrisis te bestrijden’, laat de Amsterdamse GroenLinks-wethouder Zita Pels in een persbericht weten over de drie geplande windturbines bij de Noorder IJplas, op de grens tussen Zaandam en Amsterdam. Het belang dat Pels aan de turbines hecht mag wat overdreven zijn in het licht van een mondiaal probleem als de huidige klimaatverandering, maar deze drie turbines zijn wel al jarenlang een belangrijk onderdeel van de Regionale Energie Strategie van RES-regio Noord-Holland-Zuid.

Al sinds 2012

Al sinds 2012 wordt aan de planontwikkeling van het project gewerkt. De provincie Noord-Holland was betrokkken bij het aanwijzen van de Noorder IJplas als zoekgebied voor windenergie. De IJplas is ontstaan door zandwinning, onder meer voor de aanleg van snelwegen. Onder de naam Wind ontwikkeling Amsterdam Noord B.V. dienden vier burgercoöperaties en bedrijfscoöperatie NDSM in maart 2023 een vergunningaanvraag in. Maar omdat het bestemmingsplan van deze locatie niet bij windenergie past, bleek een verklaring van geen bedenkingen van de provinciale staten een noodzaak. Al direct in 2023 bleek daarvoor de politieke wil te ontbreken, wat afgelopen november definitief werd bevestigd.

Formaliteit?

Volgens een verslaggever van Het Parool had Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, die de vergunningaanvraag namens de provincie beoordeelde, geen bezwaar op basis van de ruimtelijke ordening. Het besluit leek volgens de krant daarom een formaliteit, totdat de provinciale coalitiepartijen VVD en BBB vonden dat de turbines te dicht bij woonboten, natuur en de gemeentegrens zouden komen te staan. In werkelijkheid ligt het ingewikkelder.

Rijtaakbelasting

In de formele motivering van de omgevingsdienst voor de afwijzing staat duidelijk het advies aan de provincie Noord-Holland om de verklaring van geen bedenkingen niet te verlenen. De reden daarvoor? Onder meer de verkeersveiligheid op het belendende knooppunt Coenplein. Rijkswaterstaat bleek gaandeweg de planvorming namelijk ook tegen op de plaatsing van twee van de drie turbines, vanwege te hoge ‘rijtaakbelasting’.

Oftewel: automobilisten op het knooppunt Coenplein moeten nu hun best al doen om overzicht te houden over de complexe verkeerssituatie ter plekke, met de vele rijstroken, een spitsstrook en een wisselbaan. Het helpt dan niet als aan de randen van hun gezichtsveld twee torenhoge windturbines staan te draaien. Een optimistischer analyse van verkeerskundigenbureau Goudappel vond rijkswaterstaat niet overtuigend. De enige afdoende oplossing volgens rijkswaterstaat: ‘een complete reconstructie van het knooppunt Coenplein’.

Schamper

Tijdens een inspraakmoment afgelopen oktober bij de provinciale staten van Noord-Holland schamperde Wind Ontwikkeling Amsterdam Noord: het Coenplein is ‘al jarenlang een onveilig knooppunt’. En: ‘Wij constateren echter dat er momenteel op het knooppunt geen windturbines aanwezig zijn, maar wel reclameborden en onoverzichtelijke wisselstroken. Rijkwaterstaat heeft het verhogen van de verkeersveiligheid dus zelf in de hand, maar onderneemt geen actie.’

Ten tweede blijken er, op basis van het rapport van de omgevingsdienst, zorgen te zijn over de ecologische gevolgen van de drie windturbines. Het is onduidelijk of ‘effecten voor vleermuis- en vogelsoorten kunnen worden uitgesloten’. (Het verweer van de vergunningvragers: de drie turbines krijgen een systeem voor vleermuisdetectie, dat de windmolens eventueel stopzet.) Daar komt nog bij dat een kilometer verderop het Natura 2000-gebied Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske ligt, een groot laagveencomplex.

De smient

Stikstofdepositie zal geen probleem zijn. Desondanks kunnen ook in dit geval nadelige gevolgen niet worden uitgesloten, schrijft de omgevingsdienst. Ecologisch bureau Waardenburg blijkt hier naar te hebben gekeken. Dit bureau lijkt toch tamelijk gunstig te oordelen: ‘Effecten op de instandhoudingsdoelstellingen van alle Natura 2000-gebieden kunnen op voorhand worden uitgesloten, behalve op de instandhoudingsdoelstelling van de smient (...)’ Maar wat die eendensoort betreft, zo noteert het bureau, zal de verwachte extra sterfte op zichzelf gezien ‘geen significant negatief effect’ hebben op de populatie.

Bezwaren als deze ontlokten de voorzitter van de betrokken bedrijvencoöperatie NDSM tijdens een inspraakmoment eind vorig jaar de kreet: ‘Wij worden tegengewerkt op een manier die zijn weerga niet kent. Er is geen windproject in Nederland dat zo stelselmatig wordt ondermijnd door een provincie.’

Wind Ontwikkeling Amsterdam Noord geeft vooralsnog niet op, bleek tijdens hetzelfde inspraakmoment. ‘Mocht u ervoor kiezen om achter gedeputeerde staten aan te dwalen, dan zijn wij van mening dat het gevolgde proces juridisch geen stand zal houden’, hield de initiatiefnemer de provinciale staten voor.

Weesp

Tegenwerking ondervindt de gemeente Amsterdam aan de andere kant van de stad ook van het in 2022 als nieuw stadsgebied ingelijfde Weesp. Weesp heeft nog een aparte volksvertegenwoordiging, een zogenaamde bestuurscommissie. Alle leden daarin, behalve twee leden van GroenLinks, protesteren tegen plannen voor windturbines van Amsterdam zelf en de buurgemeente Diemen.

Eén jaar voordat Weesp zijn zelfstandigheid verloor, nam de toenmalige gemeenteraad een amendement aan dat uitsprak dat er geen windturbines mogen komen binnen een kilometer van de bebouwing. Maar zowel Diemen als Amsterdam werken nu aan mogelijke windturbines in Diemerscheg, een groene uitsparing tussen Amsterdam, Diemen, Weesp, Muiden en het IJmeer, dat doorsneden wordt door het Amsterdam-Rijnkanaal. 

Buitenspel

In 2023 vroeg de bestuurscommissie van Weesp aan het Amsterdamse collegebestuur om een zienswijze in te dienen op de plannen van Diemen. Maar van het gemeentebestuur kregen de Weespenaren naar eigen zeggen geen hulp. Daarom ging eind vorig jaar een verzoek om hulp naar de provincie Noord-Holland, met in die brief opvallend genoeg een vingerwijzing naar de turbinespanning tussen Amsterdam en de provincie rond de Noorder IJplas. 

‘De gemeente Amsterdam heeft al vaker blijk gegeven van onvrede over de
coördinerende rol van de provincie’, schrijft de bestuurscommissie in de brief. ‘Denk aan de gang van zaken rond de Noorder IJplas. Ook in de omgeving van Weesp zien wij manoeuvres om de provincie buitenspel te zetten.’