‘Mensen staren zich blind op het Klimaatfonds’

Het kabinet zet 35 miljard euro extra in voor klimaatbeleid. Wat kunnen gemeenten met het ervoor opgerichte Klimaatfonds? ‘Mijn uitnodiging aan ze is om zo creatief mogelijk te zijn’, zegt klimaatdirecteur Niels Kastelein van Economische Zaken en Klimaat.

Dit jaar is Niels Kastelein al door verschillende gemeenten en bedrijven gebeld die geïnteresseerd zijn in de besteding van het nieuwe Klimaatfonds. ‘Mensen staren zich blind op dat fonds’, zegt hij.

Zorguitgaven

35 miljard euro klinkt als een enorm bedrag – en is dat natuurlijk ook. ‘Maar het is ook het bedrag dat we in Nederland in drie maanden uitgeven aan zorg’, nuanceert Kastelein. ‘En in de SDE++-regeling zit de komende tien jaar meer geld dan in het Klimaatfonds.’ Bovendien gaat er van de 35 miljard euro uit het Klimaatfonds al 5 miljard naar de bouw van twee nieuwe kerncentrales en is er zo’n 4 miljard uitgetrokken voor energie-infrastructuur. Dat is nodig om het netwerk klaar te maken voor het vervoeren van veel extra elektriciteit van duurzame bronnen naar bijvoorbeeld de extra laadpalen die aangesloten gaan worden. Ook is er zo’n 15 miljard bestemd voor duurzame energieproductie. Collectieve warmtevoorziening is een belangrijk onderdeel van het kabinetsbeleid. Met gemeenten, provincies, energiebedrijven en netwerkbeheerders wordt nu gekeken hoe de zogenoemde warmtenetten het beste kunnen worden georganiseerd. Kastelein: ‘Een vraag is bijvoorbeeld van wie die collectieve warmtevoorziening in de wijk is. Zijn gemeenten voldoende geëquipeerd om dat van de grond te krijgen, zowel qua organisatie als qua financiering?’ Het plan is dat de Wet collectieve warmtevoorziening volgend jaar mei naar de Tweede Kamer gaat en in 2024 in werking treedt.

Maatschappelijk vastgoed

Voor de overige circa 10 miljard euro in het Klimaatfonds is ook al een bestemming. Er gaat ongeveer 1 miljard naar de ombouw van gascentrales en zo’n 3 miljard naar maatwerkafspraken en innovatie in het mkb. Dan resteert er zo’n 7 miljard euro voor de gebouwde omgeving. Het niet de bedoeling dat gemeenten plannen maken voor een duurzaamheidsaanpak en voor de financiering daarvan rechtstreeks een beroep doen op het Klimaatfonds. ‘Wel is het zo dat dit deel van het Klimaatfonds vrij direct gerelateerd is aan gemeenten’, zegt Kastelein. Als voorbeeld hiervan noemt het ministerie in het Beleidsprogramma Klimaat het Nationaal Isolatieprogramma, dat woningeigenaren subsidieert bij het isoleren van hun huis. Ook de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed hoort erbij. Hiervoor was in de Rijksbegroting al geld gereserveerd voor de periode 2022-2024. De middelen uit het Klimaatfonds moeten een extra stimulering bewerkstelligen voor de jaren daarna. Hetzelfde geldt voor de stimulering van hybride warmtepompen, waarvoor in de Rijksbegroting eveneens geld gereserveerd is voor
de jaren 2022-2024. De middelen uit het Klimaatfonds moeten een additionele stimulering in de periode 2025-2030 mogelijk maken. Momenteel werkt het ministerie aan regelingen voor de besteding van het geld uit het Klimaatfonds. ‘Sommige van die regelingen zijn bedoeld voor huiseigenaren, andere voor gemeenten’, aldus Kastelein. Daar kunnen gemeenten vervolgens een beroep op doen. Naar verwachting kan dat begin 2023.

Uitvoeringskosten

Het kabinet heeft in het coalitieakkoord afgesproken om de komende tien jaar de uitvoeringskosten van klimaatbeleid volledig te financieren. Dat komt neer op zo’n 700 miljoen euro per jaar voor gemeenten en provincies om de uitvoering van de energietransitie te organiseren. Dit geld is met ingang van 2023 beschikbaar. Het is bestemd voor de uitvoering; de inzet van de ambtenaren die werken aan de energietransitie. In het voorbeeld van de gemeente die kwetsbare woningeigenaren opspoort zou de ambtenaar die de wijk intrekt onder deze uitvoeringskosten vallen.

Individuele subsidiepotjes

Tijdens dezelfde bijeenkomst met directeuren stedelijke ontwikkeling van gemeenten opperde een van de directeuren: ‘Als je alle subsidies die individuele huiseigenaren ontvangen voor verduurzaming van hun huis in een pot zou stoppen, zou je de hele wijk kunnen aanpakken.’ Kastelein: ‘Dat is mogelijk efficiënter. Dan kun je een warmtenet aanleggen. Nu kun je niet afdwingen dat individuele subsidiepotjes in een pot voor de hele wijk terechtkomen. Maar het zijn wel interessante oplossingen waarover we moeten nadenken.’

Lees het volledige interview in Binnenlands Bestuur nr. 18 van deze week.