‘Corporaties niet langs de ouderwetse meetlat leggen’

Woningcorporatie Woonbron investeert 175 miljoen euro in de ss Rotterdam. Het Amsterdamse Stadgenoot wil (naar verluidt) 100 miljoen euro betalen voor vijftien winkelpanden aan het Damrak. De corporaties zelf vinden de uitgaven passen binnen hun volkshuisvestelijke taak, maar daar is niet iedereen het mee eens.

‘De grenzen van het takenpakket van corporaties vervagen’, zegt hoogleraar volkshuisvesting Jan van der Schaar. ‘Het Besluit Beheer Sociale Huursector was helder over de taak van corporaties: wonen en gerelateerde zaken. In 1995 kwam daar leefbaarheid bij. Sindsdien is het kader steeds onduidelijker geworden.’

Van der Schaar was voorzitter van de Raad van Toezicht van Het Oosten (nu Stadgenoot) toen de corporatie eind negentig het Oibibio-pand aankocht. Een spraakmakende transactie die minister Remkes destijds goedkeurde. ‘Ik vond Oibibio op het randje, zoals ik nu de aankoop van de ss Rotterdam zeer gewaagd vind. Het is geen slechte ontwikkeling als corporaties zich meer op gebiedsontwikkeling en leefbaarheid richten. Maar het is wel voorwaarde dat er geen groot risicobeslag wordt gelegd op het volkshuisvestingsvermogen.’

De discussie over het werkterrein van de corporatie sleept al jaren. De voormalige minister Dekker (VROM, VVD) schreef in 2005 een brief aan de Tweede Kamer waarin ze voorstellen deed over een nieuw takenpakket. Van der Schaar: ‘Een heel goede brief, met een duidelijk onderscheid tussen kerntaken en overige activiteiten. Maar op die brief is nog altijd geen vervolg gekomen.’

De SP vindt dat de ss Rotterdam en het Damrak in ieder geval niet onder de taken van corporaties vallen. ‘Hobbyisme van corporatiedirecteuren in een een-tweetje met de lokale politiek’, zegt SP-Tweede Kamerlid Paulus Jansen. ‘De relatie met de kerntaak van een corporatie, het aanbieden van betaalbare en duurzame woningen aan mensen met een laag inkomen, is ver te zoeken. Zolang die kerntaken niet op orde zijn, en dat geldt voor de meeste corporaties, ook Woonbron, moeten ze zich niet met dit soort zaken bezighouden. Nu wordt een politiek probleem opgelost met geld van de huurders. Natuurlijk is er altijd wel een link met volkshuisvesting te vinden. Die boot is goed voor de wijk, maar dat zijn extra wijkagenten ook. Moeten corporaties die óók betalen?’

Kamerlid Staf Depla van de PvdA ziet een verschil tussen de ss Rotterdam en het Damrak. ‘Bij die boot kun je nog een verhaal vertellen. Dat is goed voor de wijk Katendrecht. Bij het Damrak wordt het al lastiger. Dat is ongetwijfeld goed voor Amsterdam, maar het past niet echt bij de missie van een corporatie. Aan de andere kant; als corporaties niets doen, is het ook niet goed.’ Depla vindt een groter probleem dat er te weinig zicht is op hoe zinvol en verantwoord de investeringen zijn. ‘Het toezicht op de corporaties moet beter. Nu vallen ze niet onder de tucht van de markt en niet onder de aansturing van de overheid. Hoe weet je dan of 175 miljoen voor een boot een verantwoorde investering is?’

Moderne tijd

De twee corporaties zelf zien geen obstakels voor hun opvallende activiteiten. ‘Natuurlijk mag dit’, zegt Stadgenoot-directeur Frank Bijdendijk stellig. ‘Dit hoort bij een corporatie anno 2008. De moderne tijd vereist een breder takenpakket. Onze corporatie koopt al jaren bedrijfsruimte met daarboven ongebruikte woonruimte. Het is een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid van Amsterdam. De markt laat deze taak liggen. Ik ben niet zo voor een centralistische definitie van wat wel en niet mag. Het criterium moet zijn of de gemeente er tevreden mee is en daarop is het antwoord hier volmondig ja.’

Corporaties moeten hun nevenactiviteiten onderbrengen in een aparte dochter, zodat het volkshuisvestingsgeld niet in gevaar komt als het misgaat. Stadgenoot doet de aankoop van de Damrak-panden via dochteronderneming Stadsgoed, maar biedt zelf wel financiële garanties omdat Stadsgoed te weinig geld heeft voor de aankoop. Woonbron hanteert een soortgelijke constructie. Ook hier geldt dat dochter-BV Rederij Rotterdam het financieel niet alleen kan bolwerken. Woonbron staat garant voor de volle 175 miljoen die de ss Rotterdam heeft gekost.

‘We gaan ons belang in dit schip afbouwen naar twintig procent’, aldus directeur Martien Kromwijk. ‘Dat beschouwen we als het corporatieaandeel in dit project.’ Ook Kromwijk vindt dat een moderne corporatie een breder werkterrein heeft dan woningen voor lage inkomens. ‘In een stad als Rotterdam spelen grote maatschappelijke problemen. Die kun je niet alleen aan de overheid overlaten; andere maatschappelijke ondernemingen moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen. Ik weet ook niet precies waar de grens ligt, maar als je alles langs de ouderwetse meetlat legt, houd je noodzakelijke innovatie tegen. De maatschappelijke waarde van dit project is bewezen, dit is goed voor Katendrecht. Over de financiële waarde maak ik me geen zorgen. Dit kost 175 miljoen euro, maar het wordt een rendabel project.’

Na de zomer komt de commissie- Meijerink op verzoek van minister Vogelaar, die haar goedkeuring heeft verleend aan de investering in de ss Rotterdam, met nieuwe voorstellen over onder meer het werkdomein van corporaties.