10 trends voor woningmarkt en leefomgeving in 2024

De brede volkshuisvesting staat in het midden van de maatschappelijke belangstelling. Het is nu tijd om door te pakken. Het jaar 2024 is het momentum om van bestuursakkoorden en deals echt de stap te zetten naar uitvoering. Dat lukt alleen als organisaties uit hun schuttersputjes komen en bereid zijn concessies te doen voor het gezamenlijke belang. Overigens geldt dit niet alleen voor de overheid, corporaties, bouwers en adviseurs, maar voor iedereen. Dus ook voor inwoners.

Benut het momentum en doe radicaal concessies.

1. We leren omgaan met onzekerheid

Voorspellingen over de toekomst kennen hun oorsprong, dikwijls onterecht, in het verleden. Om grote maatschappelijke opgaven rond volkshuisvesting en zorg het hoofd te kunnen bieden, is een sprong in het diepe noodzakelijk. Een kwestie van gewoon doen.

2. Van one-liners naar een gebalanceerd verhaal

Een nieuw kabinet gaat de confrontatie met de weerbarstige praktijk aan. Simpele one-liners kleurden het verkiezingsjaar 2023. ‘Migratie veroorzaakt woningnood, voorrang voor urgenten vermindert de leefbaarheid in wijken en lange procedures vertragen de woningbouw.’ Een gebalanceerd verhaal doet recht aan de werkelijkheid, maar betekent ook teleurstelling. De problemen blijken complexer te zijn.

3. Actieve rijkssturing volkshuisvesting

Via de Wet versterking regie volkshuisvesting geeft het Rijk richting aan de volkshuisvesting. Deze eenduidigheid biedt voor iedereen heldere kaders. Dat komt de uitvoering ten goede. Het is funest als provincies en gemeenten hierin een uitnodiging zien om beleid te stapelen.

4. Lokaal verschuift het accent naar realisatie

In gebiedsgerichte uitvoeringsagenda’s krijgen brede welvaart, wonen met zorg en de zachte landing van doelgroepen in de samenleving een plek. Echt aanpakken van deze thema’s lukt alleen gebiedsgericht. Zeker in wijken waar problemen zich concentreren; er wonen verhoudingsgewijs veel ouderen, mensen met een lage sociaal-economische status, een zorgvraag of statushouders. Die wijken krijgen zo ongevraagd veel op hun bord.

5. Meer bewustwording, welzijn en preventie en efficiency voor toekomstgerichte zorg

Het eerlijke verhaal is dat zelfstandig wonen met een zorg- of ondersteuningsvraag niet voor iedereen op elke plek lukt. Ook niet met de slimste urgentieregeling. Personeelstekorten en de druk op mantelzorg groeien. Dit vraagt bewustwording bij mensen, inzet op welzijn en preventie, en efficiency door inzet van zorginnovaties.

6. Revival van het verzorgingshuis, maar dan anders

Het verzorgingshuis is weer populair. En woonzorgzones zijn terug van weggeweest. Ook al verlangen we naar de taal van 1990, we zien daarbij beelden voor ons van moderne woonvormen waar mensen hun autonomie behouden en zorg beschikbaar is. Voor dergelijke nieuwe concepten ontstaat ruimte.

7. Domeinoverstijgende uitdagingen bepalen tempo aanpak woningtekort

De aanpak van het woningtekort kan niet zonder inzet op andere domeinen. Uitdagingen liggen in de complexiteit en beperkte beïnvloedingsmogelijkheden. Denk aan stikstof, energie-netcongestie, water-en-bodem-sturend en binnenkort ook aan een drinkwatertekort of onbereikbare steden. In potentie helpt de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) bij het doorzien van de complexe samenhang tussen verschillende domeinen. AI versnelt integraal plannen en programmeren. Bovendien stimuleert AI het loslaten van sectorale, vaak onderling conflicterende en dus verlammende, ambities.

8. Substantieel en structureel geld voor betaalbaar wonen

Volgens de beleidstheorie zijn een koopprijs van ruim € 400.000 (NHG-grens) en een huurprijs van € 1.100 betaalbaar. De praktijk is dat de meeste mensen, en zeker starters op de woningmarkt, dit niet kunnen betalen. Bij de formatie moet ruimte komen voor substantiële en structurele rijksbijdragen voor echt betaalbaar wonen, net als vóór 1990. In april van dit jaar gaan we hier op in tijdens een seminar bij De Corporatiestrateeg.

9. Na vliegschaamte groeit ruimteschaamte

Gezinnen worden kleiner. We wonen vaker alleen. Maar niet in kleinere huizen. Dat helpt niet voor betaalbaar wonen. Ruimte kost immers geld. Ook omdat ruimte schaars is. Kleiner wonen wordt daardoor steeds meer de norm.

10. Corporaties het duizenddingendoekje van de volkshuisvesting

De samenleving, en ook corporaties zelf, dichten corporaties een belangrijke rol toe bij de hiervoor genoemde trends. Jaren was het adagium: terug naar de kerntaak sociale huur. Nu niet meer. De samenleving verwacht van corporaties ook inzet op bijvoorbeeld middenhuur, leefbaarheid en ondersteuning in wijken. Door gestegen rentes en de vele opgaven zijn er onvoldoende financiële middelen. Dus is substantieel en structureel geld noodzakelijk.