Menselijke energie in wijken in kaart gebracht voor energietransitie

Met de juiste ondersteuning kunnen er prachtige bewonersactiviteiten en -projecten ontstaan om buurten mooier, veiliger, groener en duurzamer te maken. Maar waar vind je bewoners die dit willen oppakken? De Routekaart Participatie is een effectieve manier om de energie en dynamiek in buurten in beeld te krijgen. Dit bleek ook weer in Boxtel en Sint-Michielsgestel, Leeuwarden, Rotterdam en Zaanstad. Hier vormde de Routekaart de aftrap van de langdurige samenwerking die Buurkracht met deze gemeenten is aangegaan om op grote schaal structurele betrokkenheid van bewoners bij de energietransitie te organiseren. Hoe werkt dit en wat levert het op?

Succesvolle participatie vraagt om samenwerking en vertrouwen tussen bewoners onderling, tussen hen en de gemeente en andersom. Dat moet groeien – én het moet ergens beginnen. Om inzicht te krijgen in waar kansen liggen om bewoners te betrekken bij de energietransitie, ontwikkelde Buurkracht de Routekaart Participatie. Floris Baggerman, adviseur participatie bij Buurkracht: “De Routekaart bestaat uit verschillende onderdelen. Allereerst verzamelen en analyseren we een grote hoeveelheid data, zoals type bewoners per buurt, type woningen en bestaande sociale structuren. Ook maken we gebruik van ‘Sterke Schouders’-data, een model dat we samen met een gerenommeerde datapartij hebben ontwikkeld om een voorspelling te kunnen doen over de mate waarin mensen in een postcodegebied genegen zijn om zich in te zetten voor hun buurt. Vervolgens nemen we die data en analyses nader onder de loep in drie sessies waarin uiteenlopende gemeentelijke afdelingen en samenwerkingspartners vertegenwoordigd zijn. Van beleidsmedewerkers duurzaamheid tot wijkmanagers. Samen kijken we: wat zeggen de cijfers? Klopt het beeld dat hieruit oprijst met jullie ervaringen? Wat speelt er nou echt in de wijken? En waar zit die energie, en waar minder?”

Interessante inzichten

Het resultaat is een overzicht van de gemeente dat duidelijk maakt in welke wijken de kansen, ingangen en uitdagingen liggen. De participatiepotentie wordt letterlijk in kaart gebracht. Michiel de Boer, programmamanager energietransitie in Leeuwarden, heeft hier veel aan gehad: “Als wij vanuit duurzaamheid contacten zoeken in een wijk, schakelen we altijd met de wijkmanagers. Andersom komen zij bij ons als ze bijvoorbeeld signalen opvangen over energiearmoede of horen dat er vragen zijn over een warmtenet. Maar we hebben niet eerder in een multidisciplinair team zo integraal naar wijken gekeken. Het was heel nuttig om dat nu wel te doen. De harde data bevestigen vaak je eigen inzichten en ervaringen, de zachtere data. Dan zie je bijvoorbeeld dat in een buurt waar je op basis van de cijfers een vruchtbare voedingsbodem verwacht voor verduurzamingsinitiatieven, inderdaad al veel gebeurt. Maar wat je zonder die sessies minder scherp ziet, is dat daarnaast soms een buurt ligt met vergelijkbare kenmerken, waar nog geen initiatieven zijn. Dan is het interessant om te kijken: waar zit dat in? Wat speelt er waar we op kunnen inhaken? In de energieaanpak ben je soms geneigd om met hagel te schieten. Er raakt altijd wel iemand enthousiast, maar het kost veel tijd en energie. De Routekaart biedt handvatten om veel efficiënter en gerichter buurten te benaderen.”

Meerwaarde in de combinatie

Ook in de andere gemeenten bevielen de Routekaartsessies goed. In Boxtel en Sint-Michelsgestel leverden Sam Luchtenberg en Helma Christ hun input als wijkmanagers. Sam: “Wij kennen de inwoners, de verenigingen, stichtingen en mensen die zich inzetten in de wijken en dorpen. Doordat we dicht op het vuur zitten, weten we wat er leeft, wat de sentimenten zijn, wat de maatschappelijke opgaven zijn en wat voor dynamiek er is. Dat hebben wij in de sessies proberen mee te geven. Zo bracht iedereen zijn eigen perspectief en kennis in.” Helma vult aan: “De grote meerwaarde zit echt in het bij elkaar brengen van de harde en zachte data. De harde data zijn makkelijk te ontsluiten, die vind je overal. Maar juist die minder grijpbare zachte data krijg je in die sessies ook boven tafel. We kunnen wel vanuit allerlei cijfers naar een buurt kijken, maar hoe ervaren mensen zélf hun leefomgeving? Wat houdt hén bezig? Als je dat bij elkaar voegt, heb je een veel completere bron van informatie om je uitvoeringsagenda op te baseren.”

Intappen op de energie die er al is

De uitkomsten geven aanknopingspunten om niet alleen de juiste mensen in de wijken te bereiken, maar ook om hen in hun kracht te zetten. Omdat er meer zicht is op wat hen bezighoudt en wat zij nodig hebben om niet alleen zelf in beweging te komen, maar ook hun buurtgenoten hierin mee te nemen. Met als uiteindelijk doel om de energietransitie van onderaf vorm te geven. “Heel inspirerend dat er al zo veel moois gebeurt in wijken”, zegt Michiel. “Van mensen die voor elkaar koken tot bewoners die samen een moestuin onderhouden. Allemaal initiatieven waar wij, als die bewoners ervoor openstaan, ook heel goed kunnen ondersteunen op energievlak. Buurkracht is al de wijken en dorpskernen ingegaan, om via buurtkamers, wijkpanels en andere ingangen verkennende gesprekken te voeren, op zoek naar mensen die het voortouw willen nemen.” Helma: “Wij worden goed meegenomen in wat Buurkracht doet en merken dat we elkaar versterken. Met Buurkracht hebben we extra ogen, handen en voeten in de wijk en kunnen ook wij samen met bewoners makkelijker initiatieven van de grond krijgen. En of dat nou een buurttuin of het vergroenen van een straat is: zo’n gezamenlijk project geeft energie in de wijk. Daar kun je op voortbouwen voor de volgende stap in de energietransitie.”