Sun city

Op het dak van het gemeentehuis van Bronckhorst komen als het goed is 650 zonnepanelen te liggen. In het buitengebied verrijst een solarpark met 10.000 van zulke collectoren. De Gelderse gemeente wil volledig energieneutraal worden.

De ambitie om in 2030 energieneutraal te zijn, is ‘een dingetje’ van de regio Achterhoek. Acht gemeenten richtten vorig jaar de Achterhoekse Groene Energiemaatschappij (AGEM) op om dat doel te realiseren. En Bronckhorst levert daaraan met tal van projecten een substantiële bijdrage. Wethouder Arno Spekschoor (CDA), tevens voorzitter van AGEM, raakt bijna in ademnood als hij in te korte tijd wil opsommen wat er in de diverse kernen van Bronckhorst al van de grond is gekomen en wat er allemaal nog staat te gebeuren.

Eerst maar eens wat er al is gerealiseerd sinds het vorige college van burgemeester en wethouders werk begon te maken van een duurzame agenda. Daar is bijvoorbeeld de stortgas-installatie op de voormalige vuilstort in Zelhem die zowel stroom als gas levert. Het vrijkomende methaan vliegt normaal gesproken de lucht in, maar in Zelhem wordt het stortgas opgevangen en omgezet in elektriciteit. Daar zijn de zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis, want dat nieuwe gemeentehuis is in 2010 volledig energieneutraal gebouwd. Er is geen aardgas nodig. ‘Wij geven graag het goede voorbeeld’, aldus Spekschoor.

Oude sportvelden
Het merendeel van de groene plannen staat op het ‘to do’-lijstje. Meest in het oog springend is een mega-solarpark van maar liefst 7 hectare. Het in Hengelo (gemeente Bronckhorst) geplande zonnepanelenpark moet het grootste van Europa worden. Bijzonder is dat het wordt ingericht als een heus park, compleet met wandelpaden, kunstbomen met bladeren van zonnepanelen en vijverpartijen met daarin drijvende zonnepanelen. De opgewekte energie is deels bestemd voor oplaadpunten voor elektrische auto’s en de stroombehoefte van zo’n zeshonderd huishoudens. De bedoeling is dat er dit jaar nog wordt begonnen met de aanleg ervan. De gemeente heeft de vergunning inmiddels verleend. Dat kon relatief snel omdat geen van de omwonenden bezwaar heeft gemaakt, ‘maar er is enig uitstel vanwege de complexiteit’, aldus de wethouder.

Intussen zijn er plannen om de zon nog verder uit te nutten. Zo zijn op andere plekken in de gemeente nieuwe zonnevelden in ontwikkeling: op een voormalige gemeentewerf in Zelhem, op een niet meer gebruikt sportveld in Hoog-Keppel en op de plek van een oude rioolwaterzuivering in Vorden.

Ook het dak van het stadhuis krijgt meer zonnepanelen. Dat geschiedt via een combinatie van burgerparticipatie en crowdfunding. De opzet is dat opa’s en oma’s hun kleinkinderen een zonnepaneel schenken. ‘Als die kinderen 18 jaar zijn, krijgen ze het ingelegde geld en de gegroeide rente uitbetaald. We hadden het als gemeente ook zelf kunnen doen, maar wij zien dit als een aansprekende manier om onze jongeren op vroege leeftijd kennis te laten maken met de voordelen van duurzaamheid’, zegt Spekschoor.

Tot zover de zon. Ook op het gebied van wind valt veel te vertellen. Omdat draagvlak voor grote windmolens er niet of nauwelijks blijkt te zijn, gooit de gemeente het over een andere boeg: kleinere windmolens van minder dan 25 meter hoog. De gemeente wil ze toestaan in windrijke gebieden langs met name rivieren als de IJssel.

Tot slot haalt Spekschoor het water nog aan als energiebron voor de nabije toekomst. Achter de stuw in de Oude IJssel bij Ulft is geëxperimenteerd met een Oryon Watermill. Over de stuw vallend water werd opgevangen en naar de watermolen geleid, die ging draaien op de stroming. De proef wees uit dat op die manier energie kan worden opgewekt voor ongeveer 50 huishoudens. Die succesvolle pilot met waterkrachtinstallaties wordt volgens Spekschoor straks ook in door Bronckhorst stromende beken toegepast.

Projectaanvragen met verdienmodel
Het bijzondere aan alle projecten is volgens de wethouder dat het initiatieven zijn vanuit de samenleving en het bedrijfsleven. ‘Wat wij als gemeente doen, is vooral faciliteren’, zegt Spekschoor. Anders gezegd, het kost Bronckhorst relatief weinig geld. De totale investeringen voor het solarproject zijn geraamd op 4,4 miljoen euro. De gemeente investeert echter niet meer dan het in erfpacht beschikbaar stellen van de gronden en krijgt in ruil daarvoor onroerendezaakbelasting en leges terug.

De initiatiefnemer, een projectontwikkelaar, gaat op zoek naar investeerders en draagt het financiële risico. Wel is er een bijdrage voorzien van 1,5 miljoen euro uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. De voornaamste kostenpost voor Bronckhorst vormt de bijdrage aan de Achterhoekse Groene Energiemaatschappij, een bedrag van 120.000 euro voor een periode van vijf jaar. Dat is omgerekend 3 euro per inwoner. De deelnemende gemeenten vullen de AGEM-kas aan tot 9 ton.

‘Na die vijf jaar moet de coöperatie in principe op eigen benen kunnen staan en kunnen wij eruit stappen of onze bijdrage afbouwen’, zegt voorzitter Spekschoor. ‘Ik heb er het volste vertrouwen in dat dat gaat lukken. Het aantal projectaanvragen met een verdienmodel erin is gigantisch.’ De animo onder het lokale bedrijfsleven om deel te nemen is volgens hem groot.

‘Verduurzaming is niet alleen goed voor het milieu, het is ook goed voor de lokale economie en de werkgelegenheid’, stelt de CDA-wethouder. Maar misschien nog wel het meest bijzondere aan het hele verduurzamingsproject is de energie die het losmaakt in de samenleving. ‘Daar moeten we het ook van hebben, want onze energieneutrale ambitie kunnen we als gemeente nooit alleen realiseren’, zegt hij. ‘Bovendien, de tijd dat de overheid voorschreef wat er moet gebeuren is voorbij.’

Nul-energie innovatiereis
Drie jaar geleden startte Bronckhorst zijn zogeheten nul-energie innovatiereis. Dat was een initiatief van Stichting Knooppunt Innovatie Elektrotechniek Nederland (KIEN) met als doel om bedrijven, gemeenschappen en gemeenten te ondersteunen bij de realisatie van een energieneutrale omgeving. Eerst werden de mogelijkheden in kaart gebracht om energie te besparen en lokaal op te wekken in Bronckhorst.

In het Gelderse stadje bleken vrijwel nul mogelijkheden energie op te wekken, vanwege het beschermd stadsgezicht. Maar in het buitengebied bleken de mogelijkheden legio via zonnepanelen, biogas of waterkracht. Om die mogelijkheden te benutten is de energiecoöperatie Bronckhorst en Omgeving Energie- Neutraal (BOEN) opgericht, die in samenwerking met bewoners en ondernemers initiatieven gaat ontwikkelen. De eerste plannen zijn om 300 zonnepanelen te plaatsen op boerderijen in het buitengebied.