Bouwinspecteurs uit eigen kweek

Bijna alle gemeenten in Nederland worstelen ermee. Technisch geschoold personeel voor afdelingen bouw- en woningtoezicht is bijna niet te krijgen. De vijver waarin kan worden gevist, is klein. De uitstroom van de opleidingen dekt slechts de helft van de landelijke behoefte. Bovendien is er zware concurrentie van driftig met de geldbuidel rammelende detacheringsbureaus.

 

‘Soms staan die bureaus bij inschrijvingsdagen voor technische opleidingen letterlijk aan de poort. Aan toekomstige studenten wordt dan gevraagd of ze in de avonduren nog wat tijd over hebben’, weet Ronald Prins, directeur van de Dienst Milieu en Bouwtoezicht van de gemeente Amsterdam.

 

Studenten die toehappen, worden ingezet als bijvoorbeeld plantoetsers voor het beoordelen van bouw- en andere vergunningaanvragen. De inhurende gemeente ziet haar werkvoorraad slinken, maar betaalt daarvoor wel een gepeperde rekening; het detacheringsbureau bemiddelt immers niet voor niets.

 

Gevolg is dat de opdrachtgever voor de student een vergoeding op tafel moet leggen die drie keer zo hoog is als het bruto-salaris van een ambtenaar in vaste dienst. Bovendien moet de gemeente veel tijd en energie steken in de begeleiding van de studenten, die na een korte ervaringsperiode weer verdwijnen om elders aan de slag te gaan.

 

Maar niet alleen studenten zwichten voor de verlokkingen van detacheringbureaus. Ook ervaren medewerkers van afdelingen bouw- en woningtoezicht (bwt) kiezen soms voor de leaseauto en het hogere salaris. Gemeenten kunnen deze oud-medewerkers vervolgens weer inhuren voor veel hogere tarieven.

 

Innovatief

 

Naarmate Amsterdam het aantal vacatures zag oplopen en de kosten voor inhuurkrachten navenant zag toenemen, werd het tijd voor actie. ‘Zo kon het niet langer’, zegt Prins. ‘De bouwvolumes werden alleen maar groter, terwijl het voor ons tegelijkertijd lastiger werd om plantoetsers en inspecteurs binnen te halen. Ook de detacheringsbureaus hadden steeds meer moeite om te leveren wat wij nodig hadden. Studenten die mbo- of hbo-Bouw doen, hebben de functie van bouwinspecteur nu eenmaal niet vooraan op het netvlies staan. We moesten daarom op zoek naar een meer structurele oplossing.’

 

Prins gaf opdracht aan consultant Marcel Zwart om een opleiding te ontwikkelen waarmee de stad haar eigen personeel zou kunnen scholen. De eerste lichting stroomt deze maand in: Amsterdam ziet in één klap 29 van de in totaal ongeveer 50 vacatures worden vervuld. De Dienst Milieu en Bouwtoezicht en de afzonderlijke stadsdelen tellen in totaal 250 fte aan bwt-ambtenaren.

 

De Stichting Arbeidsmarkt en Opleidingsfonds Gemeenten (A+O fonds) heeft de opleiding aangemerkt als innovatief. Hieraan is een subsidie verbonden van 200.000 euro. Onlangs is een tweede lichting studenten aan de opleiding begonnen. De opleiding duurt drie jaar, en wordt verzorgd in samenwerking met het ROC van Amsterdam (mbo) en de Hogeschool InHolland (hbo). Tijdens het eerste jaar ligt het accent op theorie. Daarna gaan de studenten in een leer-/werktraject onder begeleiding van ervaren inspecteurs daadwerkelijk aan de slag in de gemeentelijke organisatie. Dit betekent vier dagen per week werken, en een dag en avond per week naar school.

 

Studenten die voor de inspecteursopleiding kiezen, zijn verzekerd van een baan. Hier staat tegenover dat zij een vijfjarig contract tekenen. Als zij vroegtijdig willen overstappen naar een andere werkgever, betalen ze een afkoopsom. ‘Dat is omdat de opleiding de gemeente Amsterdam 36.000 euro per individu kost’, legt Zwart uit. ‘Los van een baangarantie, biedt het stadsbestuur de studenten namelijk ook een vergoeding.’

 

Vanaf het moment dat de opleiding begint, gaat de teller lopen. Ook al zitten de studenten tijdens hun eerste jaar vrijwel uitsluitend in de schoolbanken, toch ontvangen zij dan maandelijks een netto stagevergoeding van 600 euro. In het tweede jaar loopt dit bedrag op naar 1100 en in het derde jaar naar 1300 netto.

 

Hoge eisen

 

De eisen die Amsterdam stelt, zijn hoog. ‘We selecteren streng aan de poort’, zegt Zwart. ‘Geïnteresseerden moeten een verklaring omtrent gedrag overleggen, en een assessment ondergaan. Via een psychologische test kijken we naar de denksnelheid en het leervermogen van de kandidaten. Ook beoordelen we de kennis van de Nederlandse taal, en worden er rollenspellen gespeeld; iemand moet dan bijvoorbeeld een bouwproject stilleggen. Het is een zwaar assessment, de helft komt er niet doorheen. Maar inspecteur is ook een stevige baan. Je wordt met gezag bekleed. Plannen toetsen, vergunningen verstrekken, toezicht houden; dat is een zware verantwoordelijkheid.’

 

Behalve voor wet- en regelgeving, is er tijdens de opleiding ook veel aandacht voor ‘houdingsaspecten’, zoals Prins het noemt. ‘Dan gaat het erom: hoe sta je in de praktijk? Inspecteurs werken behoorlijk solistisch en autonoom; dat zit een beetje in hun dna. Maar er kan ook een zekere eigenzinnigheid ontstaan. Wij benadrukken altijd het belang van overleg. Leren van elkaar. Je bent geen sukkel als je iets niet weet; twee weten altijd meer dan een.’

 

Zwart: ‘Verder is van belang dat de studenten goed snappen in welke context ze functioneren. Dat ze zich voortdurend bewust zijn van mogelijke politiek-bestuurlijke gevoeligheden. Dat ze gezag uitstralen, zonder autoritair te willen doen. En dat ze beseffen dat de belangen vaak groot zijn. Het stilleggen van een bouwproject heeft bijvoorbeeld grote consequenties; dat kost een paar centen per dag. Je moet stevig in je schoenen staan als je daartoe overgaat.’

 

Prins: ‘Groot voordeel is verder dat de studenten een op de praktijk toegesneden opleiding doorlopen. Ze krijgen bijvoorbeeld ook te maken met zich ontwikkelende wettelijke kaders. Neem duurzaamheid in de bouw. Amsterdam heeft op dat gebied vrij ambitieuze doelstellingen, maar in de reguliere opleidingen is duurzaamheid nog niet echt neergedaald. Bij ons krijgen de studenten er wel nadrukkelijk mee te maken, doordat de opleiding automatisch wordt toegespitst op lokaal beleid.’

 

Verjongen

 

Amsterdam heeft vanaf het begin gezocht naar een structurele oplossing. De gemeentelijke bwt-afdelingen kampen met een feitelijk personeelstekort, en daarnaast ook met vergrijzing: de gemiddelde bwt-ambtenaar is ongeveer 48 jaar oud. Het aantal vacatures zou daardoor in de toekomst alleen maar toenemen.

 

Prins: ‘Al met al wilden we een robuuste opleiding. Het ging niet om het opvangen van conjuncturele schommelingen. We moesten ook rekening houden met de toekomstige uitstroom. Die uitstroom loopt over ongeveer tien jaar op naar tien procent per jaar. Als je nu verjongt, voorkom je dat je straks met lege handen staat.’ Bijkomend gevolg van de opleiding is niet alleen dat jongeren instromen, maar ook vrouwen en allochtonen. ‘Meer diversiteit dus. Op die manier krijgen we langzaam maar zeker een betere afspiegeling van de bevolking van onze stad’, zegt Prins.

 

Bij de lichting die deze maand aan de slag gaat, zitten drie vrouwen. Een derde van de groep is van allochtone afkomst: voornamelijk Turks, Marokkaans en Antilliaans. Het zijn trouwens niet uitsluitend jongeren die aan het werk gaan: ongeveer de helft van de studenten is 30 jaar of ouder. Na afronding van de opleiding, kan de student kiezen voor een baan in loondienst bij de gemeente, of een bestaan als freelancer via deelname aan een op te richten coöperatie voor zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel). Door deze laatste constructie hoopt Amsterdam de detacheringsbureaus de wind uit de zeilen te nemen.

 

Prins: ‘We hebben vrij uitgebreid onderzoek gedaan naar arbeidsvoorwaarden. Detacheringsbureaus kopen mensen duurder in en betalen hogere salarissen. Maar op latere leeftijd – vanaf 32 jaar – zijn wij concurrerend. Al was het maar omdat wij werknemers de ruimte geven om een gezin op te bouwen door allerlei faciliteiten voor werkende ouders.’

 

Freelancers die toetreden tot de op te richten coöperatie, mogen alleen werken voor de overheid, en krijgen bruto twee keer zoveel betaald als een ambtenaar in een vergelijkbare functie. De gemeente is dan volgens Zwart niet duurder uit: ‘Als je het werkgeversdeel van de lasten meerekent, en ook de kosten voor secundaire arbeidsvoorwaarden, kost een ambtenaar in loondienst de gemeente twee keer zoveel als het brutosalaris dat op de loonstrook staat.’ Een inhuurkracht van een detacheringsbureau is duurder; die kost gemiddeld ‘drie keer bruto’.

 

Werk genoeg

 

Prins is bovenal verheugd dat Amsterdam deze maand in één klap 29 nieuwelingen mag begroeten. ‘Het klinkt paradoxaal, maar ondanks de crisis komen er de laatste tijd steeds meer bouwaanvragen binnen. Het gaat dan om kleinere projecten, maar het zijn er wel meer. Verhoudingsgewijs zijn die kleine aanvragen veel arbeidsintensiever. Doordat de personeelskrapte afneemt, ontstaat er bovendien ruimte voor andere dingen. Werk genoeg dus.’

 

Werkloze technici omgeschoold

 

Behalve de opleiding in Amsterdam, zijn er meer initiatieven om het tekort aan ambtenaren in de bouw- en toezichthoek te lijf te gaan. Zo zijn vakbonden en werkgevers bij onderhandelingen over een nieuwe cao Bouwnijverheid overeengekomen dat 500.000 euro wordt gestort in een opleidingsfonds. Het is de bedoeling dat bouwtechnici die door de crisis werkloos zijn geraakt, worden omgeschoold.

 

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en brancheorganisatie Bouwend Nederland hebben hierover afspraken gemaakt. Volgens de VNG zijn ‘goed opgeleide bouwtechnici (hbo-niveau) ideale kandidaten voor omscholing voor een baan bij de afdelingen Bouw- en Woningtoezicht en Ruimtelijke Ordening van gemeenten’. Almere en Den Haag zijn inmiddels gestart met een omscholingstraject voor zij-instromers.

 

Meer controles

 

Volgens wethouder Maarten van Poelgeest (Ruimtelijke Ordening, GroenLinks) kan het aantal controles op bouwprojecten worden opgevoerd naarmate de afdelingen bouwen woningtoezicht in de stad meer armslag krijgen.

 

‘Het is evident dat we nooit enige concessie hebben gedaan aan bijvoorbeeld brandveiligheid en constructieve veiligheid. Maar controles op lichtinval, maatvoering en ventilatie schoten er soms bij in. Dat is natuurlijk niet ideaal, en dat is een van de redenen geweest om deze opleiding te beginnen’, zegt Van Poelgeest. Hij hoopt dat het project in de toekomst verder kan worden verbreed. ‘Omringende gemeenten hebben ook last van personeelskrapte. Het zou mooi zij als we deze opleiding regionaal kunnen uitbouwen.’

 

‘Lessen toepassen in de praktijk’

 

Naam: Shinelva Kléberg
Leeftijd: 20
Achtergrond: ‘Eerst heb ik vmbo theoretische leerweg gedaan, daarna heb ik op niveau-4 het mbo-diploma Marketing & Communicatie behaald.’
Waarom deze opleiding?
‘Ik heb diverse bijbaantjes gehad, maar toen ik voor deze opleiding een advertentie zag, was ik meteen enthousiast. Mijn moeder werkt als bouwkundig opzichter, en een goede vriendin van mijn moeder werkt ook in de bouw. Mede daarom sprak dit mij zo aan.’
Verwachtingen: ‘Ik kijk er erg naar uit om alles wat ik het afgelopen jaar heb geleerd, toe te passen in de praktijk. Als ik dan fouten maak, worden die op de werkplek meteen gecorrigeerd. Daar leer ik dan ook weer van. Ik heb er heel veel zin in.’

 

‘Inspecteur lijkt me het leukst’

 

Naam: Stelios Eleftheriadis
Leeftijd: 22
Achtergrond: ‘Op mijn elfde ben ik samen met mijn moeder en mijn zus vanuit Griekenland naar Nederland gekomen. Ik heb vmbo Administratie & Handel gedaan, en daarna ben ik voor uitzendbureaus gaan werken. Ook heb ik in Griekenland nog een jaar dienstplicht moeten vervullen.’
Waarom deze opleiding? ‘Ik wilde graag weer naar school, en toen ik de advertentie voor deze opleiding in de krant zag staan, sprak het me meteen aan. Ik heb op Google meer informatie opgezocht, en daarna heb ik me ingeschreven.’
Verwachtingen: ‘Ik kan plantoetser worden in de binnendienst, of inspecteur in de buitendienst. Er gaat nu eerst worden beoordeeld waarin in het beste tot mijn recht kom. Een baan als plantoetser is zeker interessant, maar inspecteur buitendienst lijkt me het leukst.’