Bodem en water voortaan belangrijker in RO

'In de herwaardering van het ruimtelijk beleid zullen water en bodem weer meer sturend zijn voor alle ruimtelijke plannen’, zo schrijft minister Hugo De Jonge (CDA) voor Volkshuisvesting Ruimtelijke Ordening in zijn 46 pagina's tellende Ruimtelijke ordeningsbrief aan de Tweede Kamer.

Kwalijke gevolgen

Nederland heeft in het verleden landschap en ondergrond 'volledig naar de hand gezet', ze stelt de minister. De 'kwalijke gevolgen hiervan zijn niet meer langer te ontkennen: wateroverlast, bodemdaling, verdroging, bodem- en waterverontreiniging, hittestress en biodiversiteitsverlies.' En: 'De kwaliteit van zoetwater is onvoldoende en dreigt verder te verslechteren.' Er moet, schrijft hij, 'weer 'geluisterd' worden naar wat de bodem en het water 'te vertellen hebben''. 

Bodemdaling

'Basis voor de problematiek is dat in een aantal gebieden het gebruik, onder andere de landbouwactiviteiten, niet of onvoldoende in balans zijn met de bodemkundige en hydrologische omstandigheden.' Als voorbeeld noemt hij het effect voor veenweidegebieden. 'Door ontwatering - vaak ten behoeve van landbouwkundig gebruik - treedt in die gebieden veenoxidatie op en daarmee ook de toenemend uitstoot van CO2. De inklinking (...) die hiermee gepaard gaat, leidt tot bodemdaling.'

Grote verbouwing

De RO-brief schetst een beeld van Nederland met 'grote, urgente opgaven - zoals klimaatverandering, natuurherstel, voldoende en betaalbare woningbouw' die maken 'dat Nederland aan de vooravond staat van een grote verbouwing', aldus De Jonge. 'De schaarste aan ruimte maakt dat het Rijk de regie in het ruimtelijk domein moet hernemen.' Voor wie het nog niet wist, benoemt de minister het expliciet: 'De nationale ruimtelijke ordening in Nederland is terug.' Die moet zorgen voor een ‘mooier, gezonder, duurzamer, welvarender en aantrekkelijker Nederland.’

Transitie landbouw

Daarom is het tijd om aan de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) ‘nationale structurerende keuzes toe te voegen’ om tot een 'aangescherpte NOVI' te komen. De Jonge rept van een 'transitie van landbouw', landbouwgronden moeten 'natuurinclusiever' worden ingericht. Dat hangt samen met zijn constatering: 'Steeds meer dieren en planten verdwijnen en de hoge stikstofuitstoot brengt in met name delen van hoog Nederland enorme schade toe aan de natuur.'

Realitycheck

De minister benoemt in zijn brief de rol van provincies en gemeenten. Uiterlijk 1 juni liggen er 'indicatieve bestuurlijke afspraken' met provincies over hun aandeel in de ruimtelijke opgaven. Die worden op 1 oktober definitief, nadat gemeenten en provincies een 'realitycheck' hebben gedaan op de opgaven in hun provincie. Daarbij kijken gemeenten en provincies of de opgaven 'ruimtelijk, financieel, praktisch en bestuurlijk haalbaar zijn.' De bestuurlijke afspraken zijn ook de basis van de woondeals die gemeenten en provincies regionaal gaan afsluiten. 1 juli 2023 moet duidelijk zijn of het provincies lukt nationale en provinciale programma’s te combineren 'of dat aanvullende nationale keuzes noodzakelijk zijn.'

Ingrijpend heringericht

'Voor een aantal regio’s is duidelijk dat de nationale opgaven dusdanig stapelen, dat een gebiedsgerichte ordening en prioritering van verschillende nationale opgaven noodzakelijk is.' Deze gebieden worden ‘herbenoemd en/of ingrijpend heringericht'.