Baatbelasting onderzocht als financiering warmtenet

Een onderzoek van het ESBL leerde vorig jaar dat baatbelasting een nuttig middel kan zijn bij de financiering van een warmtenet. De Drechtsteden onderzochten het in de prakrijk.

Ideale partners

Woningcorporaties zijn met hun overzichtelijke en redelijk eenvormige woningvoorraad ideale partners voor de aanleg van warmtenetten. Maar omdat ze vanwege regelgeving maar beperkt mogen investeren (het zogeheten WSW-plafond) kan baatbelasting uitkomst bieden. Daarbij schiet de gemeente de aanlegkosten van het warmtenet voor, waarna ze deze terughaalt door een baatbelasting op te leggen voor alle woningen die baat hebben bij dat warmtenet.

Risico’s
‘Als gemeente zagen we de kansen die baatbelasting biedt’, zegt Joey Reedijk, programmanager energietransitie Drechtsteden. ‘Maar we zijn ook eens goed gaan kijken naar de grote risico’s en nadelen die het met zich meebrengt.’ Een van de nadelen is gebrek aan flexibiliteit. ‘Je kunt de baatbelasting maar op één moment vastleggen. Daarmee ontbreken mogelijkheden in te springen op nieuwe ontwikkelingen en om de baatbelasting te verhogen of te verlagen. ‘En leg je de baatbelasting vast per wijk, per straat? Hoe kleiner je dat niveau maakt, des te meer juridisch-administratief werk je daaraan hebt.’

Struikelblok
Het grootste struikelblok bleken de mogelijke bezwaren die tegen de baatbelasting worden gemaakt en de verstrekkende gevolgen daarvan. Stel: de gemeente verzuimt baatbelasting in rekening te brengen bij iemand die wel baat heeft bij het warmtenet, en een andere belastingplichtige maakt daar bezwaar tegen. ‘Als die persoon gelijk krijgt, dan vervalt de hele grondslag voor de baatbelasting voor het hele gebied. Als gemeente kun je dan naar je centen fluiten’, aldus Reedijk. ‘Dat is een te groot risico. Het gaat al snel om tientallen tot honderden miljoenen.’

Heel verstandig
Onderzoeker Anneke Monsma van het ESBL, medeauteur van Fiscale bekostiging warmtenet Drechtsteden, snapt dat de Drechtsteden hun vingers niet willen branden aan baatbelasting. ‘Dat lijkt me een heel verstandig besluit. Stel dat die baatbelasting bij de rechter afketst; het gevolg daarvan is dat de hele baatbelasting onderuitgaat’, beaamt ze. ‘Het staat wel allemaal in de wet en het lijkt precies te kloppen, maar in de praktijk is dit toch een heel lastige en risicovolle heffing.’

Andere situatie
Het instrument van de baatbelasting is niet eerder voor een warmtenet toegepast. Of een woning gebaat is, vindt Monsma heel lastig te zeggen. ‘Het enige voorbeeld dat we kennen, gaat over aanleg van riolering in het buitengebied. Daarvan heeft de rechter gezegd: als een woning binnen veertig meter van een rioolleiding gelegen is, moet je hem aanslaan voor de baatbelasting.’ Maar in het geval van rioleringen is er tevens een wettelijke regeling die woningeigenaren verplicht in zulke gevallen aan te sluiten, merkt ze op. ‘Voor het warmtenet is die verplichting er niet. Dat is een andere situatie dan we tot nu toe hebben gekend.’

Differentiëren
Hoewel de Drechtsteden dus na het ESBL-onderzoek hebben afgezien van baatbelasting, laat de gemeente Groningen het toch meenemen in zijn eigen ESBL-onderzoek naar fiscale mogelijkheden om warmtenetten te financieren. ‘Ik vind het belangrijk om bij een afweging alle opties naast elkaar te leggen. Dit onderzoek gaat met name over toepassing van OZB in het geheel en in hoeverre het mogelijk is hierin te differentiëren. De baatbelasting nemen we mee om hem langs de lat te leggen’, zo motiveert projectmanager energietransitie Marco Attema het onderzoek.

Rol overheid
Warmtestad, een gezamenlijke BV van de gemeente Groningen en het waterleidingbedrijf, legt momenteel een warmtenet voor 10.600 woningequivalenten aan. ‘Het onderzoek gaat niet over deze woningen’, verduidelijkt Attema. ‘Het gaat over de situatie als je wijken moet gaan aansluiten in plaats van complexen. Hoe moet je dat bekostigen? Welke rol moet je als overheid spelen?’

Lees het hele verhaal over baatbelasting deze week in BB07 (inlog)