Waterstrijders en Datameesters: digitale transitie waterbeheer

Auteur: Ilona Kemeling, Senior Data Consultant bij Arcadis.

De oudste democratie van Nederland, het Hoogheemraadschap van Rijnland, werd gesticht in de dertiende eeuw en speelt tot op de dag van vandaag een cruciale rol in ons waterbeheer. Begin juni gaf ik samen met Leendert de Ruiter van deze organisatie een interactieve workshop over de toekomst van waterbeheer en de rol van data daarin. Vertegenwoordigers van onder andere BAM, Schiphol en de provincie Noord-Holland namen deel aan de workshop. We gebruikten drie korte toneelstukjes om de relevantie van data en effectief databeheer te illustreren en te bespreken. Na de sessies bleek hoe data ons kan helpen beter inzicht te krijgen in waterbeheer en het belang van innovatieve oplossingen en samenwerking in de toekomst.

Vrijheid, regie en efficiëntie

Bij de toneelstukjes vroegen we steeds twee of drie vrijwilligers uit de zaal. Dat voelde in het begin wat ongemakkelijk maar leidde tot leuke open discussies. In één toneelstukje goten we onhandig water rechtstreeks uit het watertankje van een koffiezetapparaat in een kopje. Met een koffiezetautomaat kun je nu eenmaal alleen koffiezetten. Deze metafoor maakte duidelijk dat als je data opslaat in een softwareapplicatie, dit je vrijheid in het gebruik van deze data beperkt.

In een volgend toneelstukje zaten twee klanten in een sloep, aan het stuur zat de softwareleverancier. Hoe lang vaar je door als het weer omslaat? Hoeveel vertrouwen heb je in de kapitein? Hier ontstond de discussie wanneer je de regie op innovatie overneemt en tot hoever je tempo en richting laat bepalen door een andere partij. Het laatste stuk ging over het shoppen in een (data)supermarkt en bespraken we hoe een medewerker efficiënt data als product kan vinden en gebruiken.

Digitale innovaties

Deze zoektocht naar vrijheid, regie en efficiëntie op het gebied van data kom ik veel tegen in de projecten waar ik aan werk. Ik merk dat er geen enkel overheidsorgaan is dat zoveel hervormingen en vernieuwing heeft doorgemaakt als de waterschappen. Ze staan nu op het punt dat een steeds uitgebreider takenpakket met minder mensen moet worden opgepakt. Dat vraagt om extreme efficiency. Digitale innovaties zijn daarbij een niet te missen hulpmiddel.

De 21 waterschappen en hoogheemraadschappen van Nederland zijn veelal sterk vergrijsde organisaties en dat is misschien wel de grootste uitdaging van de personele kant van de waterschappen: waar blijft de kennis en het geheugen als deze generatie met pensioen gaat? Door krapte op de arbeidsmarkt is niet makkelijk om opvolging te vinden.

Voldoen aan Europese regels

Voor kennisbehoud en het beter benutten van historische en nieuwe data kan IT een hoop betekenen en dat is waar wij om de hoek komen kijken. Samen met andere ingenieursbureaus helpen wij de waterschappen met innovatieve digitalisering en het standaardiseren van de onderlinge gegevensuitwisseling. De EU geeft een duwtje in de rug, want alle waterschappen zitten nu bij een dezelfde softwareleverancier. De Europese aanbestedingsrichtlijnen (Richtlijn 2014/24/EU) stellen duidelijke regels om te voorkomen dat bedrijven een monopolypositie misbruiken. Bovendien wordt data niet volgens open standaarden gedeeld en dat is tegen de Europese regels. Er is dus ook een digitale transitie nodig om aan de wetgeving te voldoen.

Dit traject begeleiden wij in een consortium met Geodan en RHDHV, bij het Hoogheemraadschap van Rijnland en het aangrenzende Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard. Deze twee hoogheemraadschappen zijn deels gefuseerd en doen aanschaf en beheer van de software gezamenlijk. Sinds de vroege negentiende eeuw (en waarschijnlijk langer) wordt daar al gebruik gemaakt van ‘oude’ bekenden als kaarten en data over het watersysteem, maar er is tegenwoordig zoveel meer mogelijk. Denk aan machine learning en business intelligence, bij uitstek de wapens om het dreigend kennisverlies tegen te gaan. Ook de integratie van financiële data en tools voor burgerparticipatie vergroten de synergie. Een duidelijk voorbeeld van een geheel dat groter is dan de som der delen. Ik vind het mooi om te zien dat de organisatie strategisch nadenkt en meer structuur aanbrengt zodat meer kennis uiteindelijk leidt tot meer daadkracht.

Vrijheid, regie en efficiëntie op het gebied van data zijn in deze en andere situaties essentieel. Hard nodig ook voor de steeds zwaarder wordende maatschappelijke opgaven van de waterschappen. Denk aan klimaatverandering die zowel verdroging als overstromingen in de hand werkt. De spanning tussen water vasthouden en afvoeren en de balans tussen dienstbaarheid aan agrarische belangen en die van de rest van het land.

Onze visie is dat goed databeheer en de juiste software essentieel zijn voor het behouden en uitbreiden van kennis bij waterschappen. In onze gezamenlijke inspanning om de toekomst van ons waterbeheer veilig te stellen, spelen zowel waterstrijders als datameesters een cruciale rol. Hoewel deze transitie complex is, ben ik ervan overtuigd dat samenwerking en kennisdeling in de markt ons sterker maken en leiden tot de beste oplossingen. Hier werk ik dagelijks met passie aan!