'Allemaal zo kinderachtig'

De restanten van het Sankt Ludwigklooster op het terrein van de Maharishi-organisatie in Vlodrop-Station gaan verscholen achter een immens doek. Mag niet, zegt de gemeente Roerdalen, kan best zegt de provincie Limburg. Waar hebben we dit gekrakeel aan te danken, vragen de bewoners van de transcendente meditatiegemeenschap zich af. Indiërs zoeven in elektrokarretjes voorbij en jonge westerse vrouwen flaneren in schitterende jurken over de paden.

 

Geestelijk leider Maharishi Mahesh Yogi is sinds kort niet meer onder de levenden, maar de beweging is volgens Paul Gelderloos, directeur van de Nederlandse transcendente meditatie-organisatie en Chief Executive Officer van telefonie- en internetbedrijf Scarlet, springlevend. Zo levendig dat ze niet van plan is om Roerdalen, die boetes oplegt als de Maharishi-beweging voor 1 juli geen einde maakt aan infrastructurele misstanden op haar terrein, voetstoots haar zin te geven.

 

Gelderloos: 'De pui van het klooster ligt in gruzelementen. Wat kan iemand nou tegen deze prachtige camouflage hebben?' Juist omdat de gemeente volgens Gelderloos 'zo kinderachtig en on-Nederlands doet', gaat de organisatie in beroep tegen twee van de tien aangezegde sancties. De andere overtredingen zullen worden rechtgezet omdat de Maharishi-beweging, in de woorden van Gelderloos, 'wil laten zien dat we geen onbetrouwbare boevenbende zijn'.

 

Andere wereld

 

Het kerkdorp Vlodrop-Station is een andere wereld en niet alleen vanwege het hek om de enclave. Het tempo is laag, de euro speelt hier geen rol - er wordt betaald met de raam (in te wisselen bij de Fortis Bank in Roermond). Men mediteert hier twee keer per dag. Cursisten kunnen er de edele meditatiekunst leren. Zo'n vierhonderd mensen bivakkeren hier, midden in het Nationaal Park De Meinweg op de grens met Duitsland. Sommigen wonen er, anderen volgen cursussen of leiden het wereldwijde netwerk van de organisatie.

 

Maharishi Mahesh Yogi kocht het negenduizend vierkante meter grote Sankt Ludwig-klooster en veertig hectare grond in 1984 van de staat voor 1,8 miljoen gulden. De Maharishi streek er in 1990 neer en woonde hier tot zijn dood in februari. Maar het klooster, tussen 1905 en 1909 gebouwd voor Duitse broeders langs de spoorlijn Antwerpen-Mönchengladbach, daar zag Zijne Heiligheid niets in. 'Alles eraan is verkeerd', legt Paul Gelderloos uit. 'Het voldoet niet aan de Vedische natuurwetten. Het is niet in oostelijke richting gebouwd. Een huis mag geen deuren op het zuiden hebben of uitzicht op het westen. De indeling van een goed huis behoort zo te zijn dat de activiteiten in dat huis met de zon mee bewegen.' En dus moest het klooster tegen de grond, waarvoor Roerdalen in 1998 ook toestemming gaf. Maar toen begon de ellende.

 

Buurtcomités, volgens Gelderloos aangezet door het bisdom in Aken, vochten de sloop aan, de Raad van State verbood de afbraak, de gemeente handhaafde de sloopvergunning, de bestuursrechter in Roermond vernietigde de sloopvergunning, de Raad van State oordeelde wederom dat het klooster intact moest blijven waarna een onverlaat bij de Maharishi-beweging direct na de uitspraak met sloop begon, de politierechter in Roermond legde hiervoor een boete van tienduizend euro op, het gerechtshof in Den Bosch vernietigde deze veroordeelding en nu dus het verboden doek aan de gevel. Als dat voor 1 augustus niet weg is, betaalt Gelderloos een boete van vijftienhonderd euro per dag, met een maximum van 32.000 euro.

 

En dat allemaal omdat het Sankt Ludwig-klooster in 1997 plotsklaps tot rijksmonument werd gebombardeerd. Hoe kan dit monstrum ooit tot rijksmonument zijn verklaard, vraagt Paul Gelderloos zich nog dagelijks af. 'Twee jaar geleden kwam de Amsterdamse architect Hans Ruijssenaars, die betrokken was bij een mediationpoging, tot de slotsom dat het klooster onterecht een beschermde status had. Ruijssenaars, twee keer winnaar van de Nationale Renovatieprijs: 'Afgezien van één trap is het klooster inderdaad niet monumentaal. Dat de gemeente Roerdalen nu opeens zo moeilijk doet over een doek aan een stellage voor het puin van het klooster, lijkt mij een gelegenheidsargument. Ik heb hetzelfde gedaan met een doek voor het oude postkantoor in Amsterdam. Zo'n doek is per definitie een tijdelijke oplossing. Ik begrijp de reactie van de gemeente niet zo goed, ze zijn toch altijd op de hand van de Maharishi-stichting geweest.'

 

Zonder beperking

 

Ook het Limburgse VVD-Tweede Kamerlid Frans Weekers vindt dat het klooster de status van rijksmonument niet verdient. Vorig jaar stelde hij samen met CDA-collega Jos Hessels vragen aan toenmalig minister van OC&W Maria van der Hoeven over het klooster.

 

Weekers zegt nu: 'De overheid heeft het klooster verkocht zonder enige beperking of beschermde status. Meer dan tien jaar later kwam het zonder deugdelijk onderzoek via een spoedprocedure op de monumentenlijst. Als de overheid het klooster echt zo belangrijk vond, had ze het zelf moeten behouden of een goede bestemming moeten geven. Nu wordt de Maharishi-organisatie opgezadeld met een klooster waarvan de gemeente en de provincie ook vonden dat het moest worden afgebroken. Het is een schandaal zoals het klooster er nu bij staat en dat moet het rijk zich aanrekenen. Ze hebben er geen stuiver voor over gehad. De Maharishi-organisatie had het klooster meteen moeten afbreken. Ze hebben het slecht gespeeld. Ze hebben, heel naïef, ook niet tot het einde geprocedeerd tegen de monumentale status. Ze dachten dat ze er wel uit zouden komen met alle welwillende partijen. Maar zo gaat het vaker in Limburg: ja zeggen en nee doen.'

 

Kamerlid Weekers vindt het scherm een weldaad vergeleken met de vervallen pui van het Ludwig-klooster. 'Een prachtig doek', zegt hij. 'Roerdalen zou eens moeten kijken hoe het ministerie van Defensie dat aan het Haagse Plein heeft gedaan.' Gedogen zou wat hem betreft het beste zijn. Weekers: 'Als er dingen op het terrein van de Maharishi-organisatie gebeuren die in strijd zijn met de wet of lokale verordeningen, dan moet er opgetreden worden, maar je kunt gedogen als er zicht is op legalisering. Uiteindelijk zal het klooster van de rijksmonumentenlijst verdwijnen. We moeten denken aan de toekomst. Limburg kan baat hebben bij nieuwbouw op het terrein.'

 

Ook Paul Gelderloos denkt dat de laatste dagen van het klooster als rijksmonument zijn geteld. Gelderloos: 'We doen laconiek maar ik ben ook wel kwaad. De gemeente weet heel goed dat het klooster van de monumentenlijst zal verdwijnen. Het is een kwestie van een paar maanden. Waarom dan nu opeens parmantig met de regeltjes en de wetten zwaaien? Ex-burgemeesters uit deze buurt vertellen mij dat zij ook niet begrijpen wat hier nu gebeurt.'

 

Goede relatie

 

Bij de Duitse buren kan alles dat riekt naar een sekte op vijandigheid rekenen, maar in Midden-Limburg zijn de betrekkingen met de gemeente en de provincie immer goed geweest. Paul Gelderloos: 'We hebben altijd een goede relatie gehad met de burgemeester van Vlodrop. De komst van een enorme organisatie als de onze betekende natuurlijk veel voor zo'n kleine gemeente. Hier zitten honderden mensen uit veertig landen. Elke burgemeester was blij met ons als klant van de lokale economie en blij omdat er een bestemming voor dit terrein was gevonden. Gemeenten werden samengevoegd maar de betrekkingen bleven goed.'

 

'Onder Maharishi waren we erg dynamisch en organiseerden we razendsnel festiviteiten. Daarmee verrasten we de gemeente weleens, maar toch verleenden ze alle medewerking. Ook na de laatste gemeentevergroting was de interim-burgemeester goed bereikbaar, maar met de nieuwe burgemeester (Ellen Hanselaar, CDA, red.) is het hek van de dam. Eind vorig jaar stond hier een macht van 25 man die alles kwam controleren. Stuur waar dan ook zo'n macht naar toe en ze vinden altijd wat. Het is verschrikkelijk intimiderend. De vertegenwoordiger van de provincie die over handhaving gaat, stond met zijn oren te klapperen. Dit had hij nog nooit meegemaakt. Bij een gesprek zei de burgemeester: "Als het je niet bevalt dan gaan jullie toch gewoon weg?" Ik wist niet wat ik hoorde. Zo gaat de overheid toch niet met je om?'

 

We lopen langs het houten paleis dat Zijne Heiligheid liet bouwen om niet in het naargeestige klooster te hoeven wonen. Op naar de tweede twistappel: 192 vlaggenmasten. Ze staan voor het paleis, rond een vijver. De vlaggen staan volgens de aanschrijving van de gemeente op grond die volgens het bestemmingsplan is bedoeld voor bos- en natuurgebruik. En dus moeten 164 masten verdwijnen. Gebeurt dat niet, dan mag de Maharishi-organisatie vanaf 1 augustus vijfhonderd euro per dag betalen, met een maximum van vijftienduizend euro.

 

Gelderloos: 'Deze 192 vlaggen symboliseren alle landen in de wereld. Maharishi wilde in ieder land een hoge kwaliteit van leven brengen. Met onze spirituele kennis zouden op praktisch gebied alle wereldproblemen weggenomen kunnen worden. Maharishi wilde ons met die vlaggen herinneren aan onze wereldwijde taak. We hebben hier keurig een kapvergunning aangevraagd en die vlaggen neergezet. In samenwerking met de gemeente, die wist wat we van plan waren. Nu moet voor zo'n vlag opeens een bouwvergunning worden aangevraagd. Limburg én heel Nederland zijn namelijk in rep en roer omdat hier vlaggenmasten staan waarvoor geen bouwvergunning is aangevraagd! De gemeente doet zo kinderachtig en on-Nederlands. Het gaat nergens over, en juist daarom teken we bezwaar aan tegen de dwangsom.'

 

Boevenbende

 

De Maharishi-organisatie had de pech dat de gemeente de lasten onder dwangsom op 29 april de deur uit deed. Meivakantie en dus komkommertijd. Publiciteit gegarandeerd. 'Alsof het hier één grote boevenbende is', verzucht Gelderloos. 'Ik heb de burgemeester gevraagd of we niet gewoon iets konden regelen. Verstuur nou niet voor ieder akkefietje een persbericht, vroeg ik haar. Maar ze wilde volledige transparatie. Ze moest en zou ons een lesje leren. Alsof wij niet voldoende lessen hebben geleerd met een gebouw dat al tien jaar in de weg staat en waardoor we zestig miljoen euro hebben moeten uitgeven aan tijdelijke woon-en cursusruimte. Stel je voor wat het had betekend voor deze regio als we die zestig miljoen hadden kunnen investeren in de bouw van een nieuwe campus.'

 

'Ik geloof niet dat de burgemeester ons dwars zit om zieltjes te winnen, ik denk dat ze gewoon als de dood is om betrapt te worden op het niet naleven van de regels. Angst regeert. Als hier een grote vrachtwagen het terrein op rijdt, laat een actiegroep een dag later een vliegtuigje overvliegen om foto's te maken en gaat er een brief naar de gemeente over onze griezelige plannen. De Amerikanen maakten ook vanuit de lucht foto's van Irak om aan te kunnen tonen dat er sinistere installaties stonden, maar er bleek helemaal niets van waar.'

 

Reactie van de gemeente Roerdalen

 

Roerdalen is de tekst van dit artikel voorgelegd en gevraagd om een reactie, eventueel van burgemeester Ellen Hanselaar. Van dat aanbod werd geen gebruik gemaakt. Schriftelijk kwam het volgende: 'In overeenstemming met de daarvoor geldende regelgeving is een proces tot handhaving ingezet. De gemeente acht het niet juist om gedurende dit proces op individuele overtredingen in te gaan. De gemeentelijke overwegingen en afwegingen staan uitvoerig in de respectievelijke besluiten verwoord. De rijksen de lokale overheid hebben onder meer op het terrein van bouwen, milieu en ruimtelijke ordening regels vastgesteld. Het is aan hen ook de taak om op de naleving van die regels toe te zien.'

 

'Conform de lijn van de gerechtelijke uitspraken treden wij handhavend op indien overtredingen worden geconstateerd die niet te legaliseren zijn, zo nodig met toepassing van bestuursdwang. Daarbij wordt aangetekend dat wanneer belanghebbenden daarom verzoeken een gemeente in beginsel gehouden is handhavend op te treden tegen geconstateerde overtredingen. In het geval van de MERU-organisatie (Maharishi European Research University, red.) lagen er meerdere verzoeken met vermelding van diverse overtredingen voor. De gemeente hanteert daarbij vanzelfsprekend het uitgangspunt dat in gelijke gevallen gelijk opgetreden wordt. De gemeente maakt geen onderscheid in de persoon of organisatie of de positie in de maatschappij of gemeenschap. Wanneer wij spreken over transparant handelen en gelijk behandelen, bedoelen wij dat iedereen de processen daarover mag en moet kunnen volgen en zicht kan hebben op die gelijk, objectief en eerlijk opererende en behandelende overheid.'

 

'Eind november 2007 koos de gemeente bewust voor een integrale controle op het terrein van de MERU-organisatie om de administratieve druk op de organisatie zo licht mogelijk te maken en de rust op het terrein niet meer te verstoren dan noodzakelijk. Alle bevoegde gezagen zijn vervolgens ieder voor zich met de geconstateerde overtredingen aan de slag gegaan. De gemeente heeft voor een tweetal zaken (gevaar van afvallende dakpannen, omwaaiende schoorstenen) gekozen voor opleggen van bestuursdwang. Hieraan heeft de MERU-organisatie gevolg gegeven. Wanneer vervolgens geconstateerd wordt dat in de overige overtredingen geen verandering is gebracht, kan de gemeente niet anders dan lasten onder dwangsom uitvaardigen.'

 

'Van gedogen kan geen sprake zijn omdat geen concreet zicht is op legalisatie of veranderende wet- of regelgeving. De gemeente herkent de woorden en toezeggingen van directeur Gelderloos dat de MERU-organisatie de regels zal gaan naleven. De realiteit gebiedt ons te zeggen dat er na de integrale toezichtactie eind 2007 wederom meerdere overtredingen zijn geconstateerd. Nog steeds is er sprake van een organisatie die zich niet wil voegen in ons rechtssysteem ondanks dat dit telkens wordt beloofd.'