Mission to overkill in de Tweede Kamer

Op schrikkeldag vond in de Tweede Kamer een heel wonderlijk interpellatiedebat plaats. Inzet was het verwijt dat minister Van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) niet uit zichzelf en ook niet op eerste vordering het Impactassessment Natuurherstelverordening naar de Kamer had gestuurd.

Ze wilde er eerst een kabinetsreactie op uitbroeden. Een regelrechte schending van het inlichtingenrecht uit artikel 68 Grondwet, meende het Kamerlid Van der Plas en reden om de minister ‘een gele kaart te geven’. De vertoning had echter weinig met voetbal te maken. Het leek meer op een afrekening in het politieke circuit.

Van der Plas ging meteen aan het begin van de interpellatie op de minister zitten en kwam daar de rest van het debat niet meer vanaf. Ze reageerde sowieso niet op wat de minister nog probeerde terug te zeggen. Dat gold ook voor het nieuwe Kamerlid van NSC, Hertzberger. Die stoof na het startschot als een politiehond op de kuiten van de minister af en bleef daar de hele tijd grommend in hangen. De PVV vond natuurlijk ook dat het allemaal een schande was, maar valt eigenlijk niet meer op. Zelfs voor huidige begrippen ging het er zo fel en zo persoonlijk aan toe, dat Kamerleden van de toekomstige oppositie toeschoten om de verbouwereerde minister te ontzetten. Vergeefs. Want Van der Plas en Hertzberger waren op een mission to overkill.

Van der Plas en Hertzberger gingen niet alleen door het lint van de parlementaire mores, ze probeerden ook de spelregels van de constitutionele wellevendheid te herschrijven. Meer in het bijzonder de regels om ‘de informatievoorziening te stroomlijnen’, plaatselijk bekend als het leerstuk van de aanvankelijke weigering. Volgens dat leerstuk staat buiten twijfel dat Kamerleden recht hebben op de inlichtingen die zij verlangen en moet het kabinet die geven als het belang van de Staat niet in het geding is, maar mag een minister in een voorkomend geval een voorstel doen voor de manier en het moment waarop de informatie zal worden verstrekt.

Een minister die graag eerst een kabinetsreactie wil afstemmen, weigert dan aanvankelijk het rapport te verstrekken en stelt voor om te wachten tot de kabinetsreactie klaar is. Accepteert de Kamer zo’n voorstel van de minister niet, dan moet het kabinet de informatie alsnog verstrekken. Zoals minister Van der Wal deed toen de Tweede Kamer haar voorstel om de kabinetsreactie af te wachten niet accepteerde. Het leerstuk is dus geen inhoudelijke beperking van het informatierecht, het heeft alleen betrekking op de wijze van verstrekking.

Uiteraard staat het de Kamer vrij om de minister te kapittelen over de manier waarop zij het rapport aanvankelijk weigerde en de redenen die zij daarvoor aanvoerde. Dat hoort bij het spel. Maar Van der Plas en Hertberger ontkenden het complete bestaan van het leerstuk en frameden de hele kwestie als een ambtsmisdrijf. Een minister had eenvoudig op te leveren wat een Kamerlid wenst, op het moment dat het Kamerlid dat wenst en in de vorm die het Kamerlid wenst — op straffe van een schending van de Grondwet. ‘Al is het om iemand te pesten, al is het om mijn buurvrouw in te lichten, het maakt niet uit,’ aldus Herzberger. En daarmee werd de interpellatie een lelijk voorbeeld van een verandering van de regels tijdens het spel.

Fascinerend is echter vooral dat NSC, BBB en PVV naar verluidt een kabinet willen vormen op enige afstand van de Kamer. Als zij daarmee streven naar meer dualistische verhoudingen in Den Haag, maakt dat de vertoning van het interpellatiedebat nog merkwaardiger. Want juist in dualistische verhoudingen moet het kabinet de mogelijkheid hebben om een argument te maken tegenover de Kamer. Want misschien — je weet het niet — valt er ook wat te zeggen voor de argumenten van de minister als je daarnaar luistert?

Ministers rond commanderen om de buurvrouw te pesten heeft in elk geval niets met dualisme te maken. Dat is een extreme vorm van informatiemonisme.