Dwangsommen en behandeltijd Woo lopen op

Ministeries zijn sinds oktober vorig jaar meer dan 1,8 miljoen euro kwijt aan dwangsommen voor het te laat nemen van Woo-besluiten. Dat blijkt uit een overzicht dat het ministerie van Binnenlandse Zaken bekendmaakte naar aanleiding van een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt. De grootste boosdoener van de afgelopen maanden is het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dat ruim 875.000 euro moet overmaken aan Woo-verzoekers.

Recordtijd

Een nieuw onderzoek van Open State Foundation, het Instituut Maatschappelijke Innovatie, en de Universiteit van Amsterdam, Blaadjes op het spoor, schetst het beeld achter de bedragen. De gemiddelde doorlooptijd van een Woo-verzoek bij ministeries was al hoog, maar is in het afgelopen jaar gestegen naar een (negatieve) recordtijd van 172 dagen. In principe moet een Woo-verzoek binnen 28 dagen afgehandeld zijn.

Een verzoek bij het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kostte 1252 dagen om af te handelen, bijna 45 keer de wettelijke termijn, blijkt uit het overzicht van de ministeries. Het is uitzonderlijk, maar niet uniek. De redenen voor de vertraging die de ministeries aanhalen, zijn vrijwel altijd dezelfde, al verschilt de bewoording per ministerie. ‘Capaciteitsgebrek’, ‘omvangrijk’, ‘algemene werkdruk’. Er ligt te veel werk voor te weinig ambtenaren, is de tendens.

Weinig verzoeken

In andere landen lukt het wél, of in ieder geval beter. Het onderzoek signaleert dat ‘vanuit politiek en ambtenarij wel eens geklaagd wordt’ over de houdbaarheid van de termijnen en de hoeveelheid verzoeken. Open State Foundation maakt hier korte metten mee.

Ook met de ‘gebrekkige informatiehuishouding’, die regelmatig wordt aangehaald als reden voor vertraging, valt het wel mee. ‘Bij een Woo-verzoek kan het overgrote deel van de informatie gehaald worden uit enkele systemen’, stelt Open State Foundation. Daarnaast blijkt uit het onderzoek blijkt dat in Nederland relatief weinig informatieverzoeken worden ingediend, terwijl de behandeling ervan vergeleken met andere landen ‘extreem lang duurt’.

De gemiddelde wettelijke termijn in Europa is 15 dagen, in tegenstelling tot de Nederlandse termijn van 28 dagen. In Nederland worden 5,7 informatieverzoeken ingediend per 100.000 inwoners. In het Verenigd Koninkrijk is dat 76,5, in Duitsland 17,6. ‘Een diepgevoelde mentaliteit van openheid’ is wat deze landen volgens Open State Foundation van Nederland onderscheidt.

Onleesbaar

Een ander probleem dat Open State Foundation aankaart, is dat de Woo-documenten die uiteindelijk gepubliceerd worden, vaak niet ‘machineleesbaar’ zijn. Dit is wel wettelijk verplicht. Het gevolg: ook de informatie die niet integraal geweigerd of weggelakt wordt, is slecht toegankelijk. Wie als burger, journalist of advocaat na lang wachten duizenden pagina’s aan informatie ontvangt, zal deze handmatig moeten schiften.

Het is volgens onderzoekers een gemiste kans, nu er steeds meer mogelijkheden zijn om met programma’s snel en eenvoudig informatie te lezen en te sorteren. ‘De overheid moet nu echt werk maken van machineleesbaarheid. Het is makkelijk en heeft een groot effect op de waarde van openbaar gemaakte stukken’, zegt UvA-onderzoeker Maarten Marx.

Debat

Open State Foundation biedt het rapport vandaag aan aan de Vaste Commissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer. Die debatteert donderdagmiddag over een lange lijst onderzoeken, plannen en brieven over de Woo. Onder meer de sms’jes van premier Mark Rutte, het Actieplan Open Overheid 2023-2027 en de Woo-invoeringstoets staan op het programma.