Zwaar jaar vol pijnlijke keuzes

Het jaar 2010 wordt een jaar van scherpe, pijnlijke keuzes. Er komen forse bezuinigingen op gemeenten af. En dus moeten gemeenten kiezen wat ze wel doen en wat ze niet doen. Burgers moeten zich daarom realiseren dat de overheid niet alles kan doen. Die somberheid klonk onheilspellend door in tal van nieuwjaarstoespraken van burgemeesters en commissarissen.

De bezuinigingen als gevolg van de financiële crisis zijn fors. De Delftse burgemeester Bas Verkerk voorspelt zwaar weer vanwege een bezuiniging die oploopt tot 18 miljoen euro. Zwolle moet 8 miljoen bezuinigen. En dat is nog maar het begin, waarschuwde burgemeester Henk-Jan Meijer die verwacht met minder ambtenaren toe te kunnen.

Burgemeester Dick van der Zaag van Goes rekent ook op een bezuiniging van 8 miljoen en vertelde de bezoekers van de nieuwjaarsreceptie dat Goes nog niets terug heeft van de 12 miljoen die bij het IJslandse Landsbanki was gestald. ‘De schuldenberg van 35 miljard die door de kredietcrisis is ontstaan, betekent voor ons een half tot mogelijk meer dan een miljoen euro bezuiniging’, aldus de Urker burgemeester Jaap Kroon.

De nieuwe coalities die na de raadsverkiezingen van 3 maart aantreden, moeten niet denken dat het gemakkelijk wordt. Kerntaken Volgens burgemeester Thom de Graaf van Nijmegen betekenen de bezuinigingen door de financiële crisis dat er minder extra geld komt voor veiligheid, jeugd en onderwijs, dat er gesneden wordt in de uitgaven voor zorg en dat de gemeentelijke uitgaven voor werk en bijstand omhoog zullen gaan.

‘Welke coalitie er ook komt, hoe het college ook wordt samengesteld, niemand kan de keuzen van de kerntaken waar de gemeente echt aan moet vasthouden, ontlopen’, waarschuwde De Graaf. ‘We zullen ons moeten bezinnen op wat echt een gemeentelijke taak is en in stand moet blijven en wat ook op andere manieren bijvoorbeeld door particulier initiatief ingevuld kan worden’, zei de Bussumer burgemeester Milo Schoenmaker in zijn nieuwjaarstoespraak.

‘De nieuwe coalitie – van welke samenstelling ook – en oppositie zullen zich gesteld zien voor een kerntakendiscussie die zo’n 3 miljoen euro moet opleveren. Voor een gemeente als Geldermalsen is dat een enorm bedrag’, waarschuwde burgemeester Steven van Schaijck. Volgens Van Schaijck leidt het tot meer regionale samenwerking. ‘Het is een realiteit dat een op zichzelf gezonde gemeente een groot aantal taken niet alleen kan uitvoeren.’ Dikke vinger De Westlandse burgemeester Sjaak van de Tak hield zijn burgers, net als zijn Amsterdamse collega Job Cohen, voor dat de overheid niet meer over alles gaat.

‘De laatste 10 jaar zijn veel belangrijke instrumenten van de gemeente overgedragen. Denkt u aan de huisvestingstaken naar woningbouwcorporaties, onderwijstaken naar schoolbesturen, ouderenhuisvesting naar zorginstellingen, openbaar vervoer naar marktpartijen.

De rol en positie van de gemeente en vooral die van de gemeenteraad is aanzienlijk veranderd. Feit is dat de verzorgingsstaat waar de overheid een dikke vinger in de pap had, is ingewisseld voor meer vrijheden voor burgers, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties’, aldus Van der Tak. Cohen pleitte juist daarom voor meer zeggenschap van de gemeente op het taxivervoer, de kwaliteit van het onderwijs, de aanpak van huiselijk geweld en de aanpak van de probleemjeugd.

De overheid is door dat alles voor velen geen baken meer waar de samenleving op kan koersen, concludeerde ook de Limburgse commissaris van de koningin, Leon Frissen. Daarom is een inspanning nodig om de integriteit van het openbaar bestuur te waarborgen. Frissen: ‘Het is een sport om het overheidshandelen belachelijk te maken, waardoor het vertrouwen in de overheid ondermijnd wordt. Maar met een overheid zonder vertrouwen kan de samenleving niet functioneren’.

Corporatie mét inwoners

De gemeente is door de privatisering en verzelfstandiging van diensten in de afgelopen twee decennia al lang niet meer almachtig. De gemeente is één van de partijen om maatschappelijke knelpunten aan te pakken en voor leefbaarheid te zorgen. Volgens de Boekelse burgemeester Pierre Bos moeten onderwijsinstellingen, bedrijfsleven, gemeente, culturele organisaties en inwoners ‘De Corporatie Boekel’ vormen, een publiek- private samenwerking met als doel ‘het haalbaar en betaalbaar houden van de gemeenschapsvoorzieningen zoals sportaccommodaties, maatschappelijke, culturele, educatieve voorzieningen en zorginstellingen’.

De Corporatie moet volgens Bos ‘bijdragen aan de kwaliteit van het leven en de leefbaarheid van Boekel, waarin het ook op lange termijn goed toeven is’. Het gaat daarbij niet om liefdadigheid.