Winst bouwplan blijft voor gemeente

Gemeenten kunnen voorlopig vrijelijk blijven beschikken over de winst die hun grondbedrijven maken. Vooralsnog voelt het kabinet er weinig voor om gemeenten te verplichten geld uit winstgevende bouwprojecten af te staan voor verliesgevende plannen elders in de regio. Er loopt weliswaar een onderzoek naar deze zogeheten ‘verplichte regionale verevening’, maar erg enthousiast lijkt het kabinet hier op voorhand niet over.

Provincies en gemeenten hebben in de visie van het kabinet ‘bij uitstek het primaat’ om op eigen initiatief afspraken te maken over regionale verevening, of over bijvoorbeeld het opzetten van regionale grondbedrijven. Om extra ‘bestuurlijke drukte’ te voorkomen, kunnen provincies hierbij ‘een sterke rol vervullen’, schrijft minister Jacqueline Cramer (Vrom, PvdA) aan de Tweede Kamer in reactie op het rapport Grond voor kwaliteit van de Vrom-raad.

In het najaar wordt waarschijnlijk besloten over het al dan niet verplicht verrekenen van winsten op ruimtelijke plannen. Dan moet het genoemde onderzoek, dat voortvloeit uit een eerder dit jaar in de Tweede Kamer ingediende motie van Ernst Cramer (ChristenUnie) en Lutz Jacobi (PvdA), klaar zijn.

Op dat moment hoopt het kabinet ook zicht te hebben op de vraag welke bestaande instrumenten uit de Wet Ruimtelijke Ordening in dit verband door provincies en gemeenten worden gebruikt. Hiernaar doet het Planbureau voor de Leefomgeving onderzoek.

De Vrom-raad had in zijn vier maanden geleden gepresenteerde advies aangedrongen op een reeks vergaande maatregelen om te voorkomen dat de woningbouw in stedelijke gebieden, en dan met name de Randstad, zou stagneren. De sleutel voor mogelijke oplossingen ligt volgens de raad in de grondmarkt. Kleine gemeenten zouden zonodig moeten meebetalen aan ontwikkelingen in naburige steden. Bij het aanleggen van waterbergingen zouden waterschappen een rekening moeten krijgen, en het Rijk zou moeten stoppen met het afbouwen van subsidies.

In reactie op het ‘agenderende’ advies, belooft het kabinet een aantal voorstellen van de Vromraad nader te zullen uitwerken of onderzoeken. Dit geldt onder meer voor het plan om waterschappen extra te laten betalen. Minister Cramer laat dit nu meenemen in het lopende vereveningsonderzoek.

Markt

Als het gaat om de oproep van de Vrom-raad om anticyclisch te investeren en te stoppen met het afbouwen van rijkssubsidies, houdt het kabinet de boot af. Verwezen wordt naar lopende onderzoeken en nadere besluitvorming hierover. Tevens wijst Cramer erop dat het kabinet met de eerder aangekondigde crisimaatregelen ‘de economische structuur’ hoopt te versterken. De markt moet de rest doen: ‘Bij anticyclisch investeren is de kans op overheidsfalen groot, waardoor de investeringen geen anticyclisch, maar een - ongewenst - procyclisch effect kunnen hebben.’

De minister wijst het voorstel van de Vrom-raad om onder bepaalde voorwaarden het recht op zelfrealisatie los te laten, gedecideerd van de hand. Dit recht, dat grondeigenaren de mogelijkheid geeft om zelf plannen te ontwikkelen die passen binnen een (toekomstige) bestemming, is in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens vastgelegd, en is heilig voor het kabinet.

Gemeenten hebben in de visie van het kabinet met bijvoorbeeld de Onteigeningswet genoeg mogelijkheden om te voorkomen dat één enkele grondbezitter een plan traineert. Het kabinet kan zich ook niet vinden in het pleidooi van de Vrom-raad om eigenaren in ontwikkelingsgebieden niet te laten profiteren van de waardestijging van hun grond, maar hen uitsluitend schadeloos te stellen ‘op basis van de gebruikswaarde van de huidige bestemming’ en eventueel een vergoeding van de bedrijfsschade.

Volgens het kabinet is dit voorstel in strijd met de Grondwet. Bovendien zullen eigenaren dan geneigd zijn zich nog sterker te verzetten dan in de huidige praktijk, met alle vertraging van dien, aldus minister Cramer.