Ultieme wijsheid

Vroeger werd er in dit land bij lastige problemen weleens advies gevraagd aan wijze mensen. Die er verstand van hadden. Het was een typische polderoplossing. Het lastige probleem werd dan eerst van alle kanten bekeken. Mogelijke oplossingen werden bediscussieerd door wetenschappers, en vaak ook door betrokkenen en inwoners. Natuurlijk, dat kostte allemaal tijd, maar het leidde meestal wel tot een wijze, redelijke en rechtvaardige oplossing met veel draagvlak. Maar dat was vroeger. Dat doen we niet meer.

Neem nu het lastige probleem hoeveel geld het rijk vanaf 2026 wil uitgeven aan schoolgebouwen, wegen, armoedebeleid, brandweer, theaters, ruimtelijke ordening, sport, handhaving, parken, stemlokalen, bibliotheken, enzovoort. Kortom: aan de belangrijke overheidstaken die de gemeenten moeten uitvoeren. In december 2021 vindt het rijk dat dit bedrag in 2026 flink lager moet worden en daarna nooit meer mag toenemen. Dus geen compensatie meer voor de inflatie of de bevolkingsgroei, laat staan voor nieuwe ambities en opgaven.

Dan zouden overigens alle gemeenten failliet gaan. Dat was blijkbaar toch niet helemaal de bedoeling, want vijf maanden later, in mei 2022, wil het rijk dat de gemeenten vanaf 2026 wel compensatie voor de inflatie krijgen. Maar niet voor bevolkingsgroei of voor nieuwe opgaven. Drie maanden later, in augustus 2022, vindt het rijk een beperktere verlaging in 2026 verstandiger. En weer acht maanden daarna, nog geen anderhalf jaar na het regeerakkoord, neemt het rijk een vierde standpunt in, namelijk dat het budget vanaf 2027 mee moet groeien met de nationale economie, het zogeheten ‘bruto binnenlands product’.

Niet de actuele groei daarvan maar de historische groei. En alle vier die standpunten, in december 2021, mei 2022, augustus 2022 en april 2023, presenteert het rijk met veel aplomb alsof het de allerbeste keus en de ultieme wijsheid en redelijkheid en rechtvaardigheid is. Wat natuurlijk niet het geval is.

Want weet u wat wél de ultieme wijsheid is? Dat is eerst echte deskundigen laten nadenken over een lastig probleem. Niet alleen beleidsambtenaren, maar vooral ook wetenschappers. En liefst ook betrokkenen en inwoners. Eerst discussiëren over de voor- en nadelen van de mogelijke oplossingen. En pas daarna een oplossing kiezen. Dan krijg je betere oplossingen met meer draagvlak. En dan hoef je niet vier keer in anderhalf jaar van standpunt te veranderen.