Wie betaalt de rekening?

Wie betaalt de nieuwe rondweg, de nieuwe sporthal, het nieuwe fietspad? De gemeente is slechts tussenpersoon – het wordt uiteindelijk betaald door de inwoners (en bedrijven) van die gemeente. Maar door welke inwoners?

De huidige inwoners betalen maar een heel klein deel. De inwoners van de komende twintig jaar, dertig jaar, soms wel zestig jaar betalen de rekening. Zij draaien op voor de jaarlijkse afbetalingen. Elk jaar hetzelfde bedrag, tientallen jaren lang. Waarom doen we dat zo? Omdat de toekomstige inwoners de komende twintig jaar, dertig jaar, soms wel zestig jaar ook gebruik maken van die rondweg, van die sporthal, van dat fietspad. De gedachte hierachter is ‘de gebruiker betaalt’, het profijtbeginsel.

Maar daarbij zien we iets over het hoofd. Iets belangrijks. De huidige inwoners en bedrijven profiteren namelijk op twee manieren van die nieuwe rondweg, die nieuwe sporthal, dat nieuwe fietspad. Niet alleen omdat ze het kunnen gebruiken maar ook omdat de waarde van hun woningen en bedrijven toeneemt door die nieuwe voorzieningen. Zo berekende het CPB bijvoorbeeld dat de woningen in Maastricht door de nieuwe A2-tunnel 220 miljoen euro meer waard werden.

Peter Verburg schreef vorig jaar zelfs een heel proefschrift over de waardestijgingen die het gevolg zijn van gemeentelijke investeringen. Die waardestijgingen komen volledig ten goede aan de huidige inwoners.

Dus de huidige inwoners hebben dubbel profijt maar hoeven niet meer te betalen dan de toekomstige inwoners. Dat wringt. Dat steekt. Dat is geen optimaal profijtbeginsel. Het zou daarom veel eerlijker zijn als een bepaald deel van de kosten van een investering meteen zou worden betaald door de huidige inwoners. Want zij profiteren als enigen van de waardestijgingen. De boekhoudregels voor de gemeenten zouden dat mogelijk moeten maken. De huidige inwoners zullen dan in het jaar van investeren hogere belastingen moeten betalen – en krijgen daar de waardestijging van hun woningen voor terug.

Leidt dat vervolgens tot minder investeringen van de gemeenten? Nee, integendeel, dat leidt juist tot veel meer investeringen! Op deze manier wordt namelijk de waardestijging van de woningen en de bedrijven betrokken bij de afwegingen voor nieuwe investeringen. Vaak is de waardestijging van de woningen veel groter dan de extra belasting. En van een betere, volledigere afweging heeft uiteindelijk iedereen profijt.