Missen vinkje van accountant ‘erfenis uit verleden’

Elk jaar opnieuw zijn er gemeenten die het zonder goedkeurende accountantsverklaring op rechtmatigheid moeten doen. Westerkwartier is er een van.

Oude aanbestedingen

‘Dat is een erfenis uit het verleden’, zegt Harrie Koning, directeur financiën en sociaal domein. De Groningse gemeente bestaat sinds 1 januari 2019. Het is een fusiegemeente van Grootegast, Leek, Marum, Zuidhorn en een deel van de gemeente Winsum. Drie van deze gemeenten hadden al een beperking ten aanzien van de rechtmatigheid, dezelfde beperking waarmee Westerkwartier nu moet dealen. ‘Het heeft ons tijd gekost om een goed inzicht en overzicht te krijgen. Het ging om onrechtmatigheden in oude aanbestedingen, die een substantieel bedrag vormden’, aldus Koning. ‘Sommige fouten liepen af en door meer aandacht voor het aanscherpen van afspraken rondom inkooptrajecten is de omvang van de beperking afgenomen.’

Corrigeren

Nu betreft de beperking met name de afvalinzameling, die niet conform de regels was aanbesteed. ‘Dit blijft spelen totdat we een nieuwe aanbesteding doen voor de afvalinzameling en daarmee de fout corrigeren’, stelt hij. Om nu van de beperking af te komen, zou de gemeente het contract moeten verbreken. ‘Dat is geen optie’, zegt Koning. ‘Het college en de raad kennen de situatie. Wij kunnen onze contractpartner niets verwijten, want we hebben het zelf als opdrachtgever niet goed gedaan. We hadden ons aan de aanbestedingsregels moeten houden.’ 

Belachelijk

Als het aan Derk Reneman ligt worden er helemaal geen accountantsverklaringen meer gevraagd. Bestuurskundige Reneman, voorheen wethouder van financiën in Haarlemmermeer en nu in Hoogeveen, zegt: ‘Het is een belachelijk instrument. Bizar. Het rijk vraagt ons om een accountantsverklaring, maar het rijk zelf heeft geen accountantsverklaring nodig. Zij doen het met een interne auditdienst.’ Hij vervolgt: ‘Het rijk wil een accountantsverklaring om te weten waar we het geld aan hebben uitgegeven. Nou, dat kunnen we hen zelf ook wel vertellen. Bij alle gemeenten in Nederland zit het goed met de getrouwheid. Er zijn checks en balances en interne controles. En de raad kan nagaan of we alle inkoop- en aanbestedingsregels hebben gevolgd. Een accountantsverklaring voegt niets toe aan onze eigen controles. Gemeenten hebben verreweg de meeste substantiële onrechtmatigheden in het vizier en dragen die zelf aan bij de accountant. De controles van de accountant leveren vervolgens niet meer op dan een dossiertje dat niet volledig is of een prestatieverklaring die niet door de juiste persoon ondertekend is.’

Onrechtmatige oplossing

Reneman krijgt deels zijn zin. Over het jaar 2023 moet het college van burgemeester en wethouders zelf verantwoording afleggen aan de raad over de rechtmatigheid. Toch komt ook de externe accountant er uiteindelijk nog aan te pas. Die moet beoordelen of de manier waarop de rechtmatigheidsverantwoording tot stand gekomen is correct is. Heeft de gemeente de juiste zaken beoordeeld om tot een rechtmatigheidsverantwoording te komen? VVD-Wethouder Reneman vindt ook die laatste toets door de accountant onzin. Hij stelt dat het goed is dat de raad vraagt naar de rechtmatigheid van het handelen van het college en dat het college daar verantwoording over aflegt. ‘Maar een goed college heeft onrechtmatigheden vooraf al met de raad besproken. Als je een aanbesteding hebt die ingaat tegen beleidskaders, heb je een actieve informatieplicht richting raad. Voor de opvang van daklozen wil ik toch echt het Leger des Heils hebben, want die doen dat al jaren en ze doen het goed. Dat is onrechtmatig. Als bestuurder moet ik rechtmatigheid afwegen tegen doelmatigheid. Als ik een Europese aanbesteding moet doen en daklozen moet laten opvangen door een Italiaans bedrijf, ben ik ver van huis en die daklozen ook. Dus kies ik hier voor een onrechtmatige oplossing. Daarover wil ik verantwoording afleggen aan de democratie, niet aan een accountant.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 2 van deze week.