Slimmer malen scheelt bakken energie

Door sluizen, stuwen en gemalen op slimme momenten te bedienen, kunnen waterschappen bij elkaar een hoeveelheid stroom besparen die overeenkomt met 15.000 huishoudens. Tegelijk hebben energiebedrijven en netbeheerders daardoor een afzet van meest duurzaam opgewekte stroom die ze anders in dure batterijsystemen moeten opslaan.

Langlopend onderzoek

Dat blijkt uit een langlopend onderzoek dat kennisinstituut Deltares in samenwerking met de TU Eindhoven uitvoerde bij vier waterschappen. De onderzoekers ontwikkelden ook (open source) software die de waterbeheerders voorrekent wanneer ze moeten pompen. Dat doet het systeem op basis van de actuele waterstanden in het stroomgebied, pompcurves van de gemalen, neerslagverwachtingen en de actuele energieprijs. De resultaten worden vandaag, 14 maart, bekend gemaakt op het symposium 'slim malen' in Amersfoort dat kenniscentrum STOWA organiseert.

Pompenergie

Uit de studie blijkt dat de vier onderzochte waterschappen Hoogheemraadschap Noord Hollands Noorderkwartier, Wetterskip Fryslân, Zuiderzeeland en Rivierenland dertig tot zeventig procent van de energiekosten en CO2-uitstoot zouden besparen. De pompenergie van de gemalen is de een na grootste kostenpost (na rioolwaterzuivering) voor de waterschappen. Het nieuwe credo moet zijn 'minder malen en als het moet, dan op tijden waarop veel duurzame stroom beschikbaar is', zegt Ivo Pothof, onderzoeker bij Deltares. Nu nog kijken waterbeheerders volgens hem vaak vooral naar de waterstand in de polder. ‘Als die zich twee centimeter boven het streefpeil bevindt, beginnen ze te pompen. Mits de veiligheid het toelaat, zouden ze ook kunnen wachten met pompen tot er sprake is van afnemend getij of dat er net in een grote watergang is gespuid’, aldus  Pothof. Het water hoeft dan minder hoog te worden weggepompt. Een concreet voorbeeld is waterschap Rijnland, die veel water uit polders het Noordzeekanaal in moet pompen. ‘Als ze dat op momenten doen dat net cruiseschepen bij IJmuiden de zee opgaan, kan de waterstand zomaar 5 centimeter lager zijn’, constateerde Pothof in een andere studie.

Goede afzet

Maar niet alleen de waterschappen hebben er baat bij. Vanwege de toenemende beschikbaarheid in de nacht van schone windenergie op zee, is er ook energiebedrijven en netbeheerders veel aan gelegen een goede afzet te vinden voor deze energie in daluren. Het scheelt de bedrijven op termijn dikkere kabels en dure opslagsystemen zoals batterijen. Pothof: ‘Je kunt het totale Nederlandse watersysteem dat wordt bemalen zien als een energetische opslagcapaciteit van 1700 MWh.’ Als netwerkbedrijven die energie zouden moeten opslaan in batterijen, zou dat minstens 150 miljoen euro kosten, zo blijkt uit het onderzoek. Pothof spreekt van 'laaghangend fruit' in de toenemende noodzaak tot opslag van duurzame energie.

Weerbericht

Wat moeten waterschappen ervoor doen? ‘Ze moeten de modellen van hun waterbeheersystemen perfectioneren, inclusief de pompenergie van elk gemaal, het weerbericht, de globale waterbehoefte gedurende het jaar. Ze kunnen daardoor ook beter anticiperen op periode van droogte, door in natte perioden water goedkoop weg te pompen om het later weer in cruciale punten in hun stroom gebied in te brengen.’ Volgens Pothof zouden waterschappen de benodigde maatregelen ‘voor enkele tonnen’ kunnen treffen. ‘Sommige waterschappen kunnen een ton per jaar besparen, dus ze zijn binnen drie jaar uit de kosten.’

Klimaatneutraal

In een reactie zegt de Unie van Waterschappen dat men in 2025 klimaatneutraal wil zijn. ‘We zetten daarom in op energiebesparing en energiewinning’, zegt bestuurslid Dirk-Siert Schoonman. ‘Het project ‘slim malen’ draagt bij aan energiebesparing. Dat hebben de waterschappen de laatste jaren vooral bij de rioolwaterzuivering bereikt. Mooi dat energiebesparing zich nu ook aandient binnen het watersysteem en dat de kennisinstellingen hiervoor concrete handvatten aanreiken.’