VNG: Plannen politieke partijen voor gemeenten ongewis

Hoezeer de VNG het ook probeert, de gemeentekoepel kan geen chocola maken van wat de verkiezingsprogramma’s van de diverse politieke partijen betekenen voor de financiën van de gemeenten.

Financiële positie

Ter voorbereiding op de kabinetsformatie heeft de Vereniging van Nederlandse Gemeenten de beschikbare financiële doorrekeningen van het Centraal Planbureau geanalyseerd. Veel zinvolle informatie heeft dat niet opgeleverd. ‘Waar partijen in de tekst van hun verkiezingsprogramma’s vaak veel aandacht hebben voor de financiële positie van gemeenten, is dit in de harde cijfers uit de doorrekeningen in substantieel mindere mate terug te zien’, meldt het VNG-bestuur aan de gemeenten aan de vooravond van de najaarsvergadering in Utrecht.

Ravijnjaar

De conclusie is volgens het dagelijks bestuur van de koepelorganisatie wel dat geen van de partijen het zogenaamde ‘ravijn’ volledig dicht. Met dat ravijn bedoelt de VNG het gat dat in de gemeentebegrotingen valt vanaf 2026 vanwege de voorgenomen miljardenbezuinigingen – 3 miljard structureel. Tegelijk is daar de constatering ‘dat we voor een aantal grote partijen in het geheel geen zicht hebben op hun (financiële) plannen voor gemeenten.’

Uitdagende klus

Vandaar dat het VNG-bestuur de leden op voorhand waarschuwt in de komende formatie een zeer uitdagende klus hebben te klaren. VNG-voorzitter Sharon Dijksma probeert de gemeenten vrijdag 1 december te laten instemmen met een resolutie waarin het rijk wordt opgeroepen te zorgen voor een goede financiële uitgangspositie voor gemeenten. Die is nodig om samen met de centrale overheid maatschappelijke opgaven aan te pakken, met name op het gebied van bestaanszekerheid, kansengelijkheid, toekomst van de zorg, asiel en migratie, woningbouw en de inrichting van Nederland en klimaat en energie.

Zorgkosten

Vorige week gehouden bestuurlijk overleg met het demissionaire gemeentefondsbeheerders van Binnenlandse Zaken en Financiën over de verstoorde financiële verhouding tussen rijk en gemeenten heeft nog niet meer opgeleverd dan dat er een aantal procesafspraken is gemaakt. Zo komt er in maart 2024 een nieuws bestuurlijk overleg over de manier van bekostigen van gemeenten vanaf 2027. Daarin zullen verschillende opties worden geanalyseerd in relatie tot met name de bekostiging van de zorg. Met de huidige trap-op-trap-af-systematiek krijgen gemeenten voor de hogere groei van hun zorgkosten een hoger accres, omdat de zorgkosten op de rijksbegroting ook een hogere groei kennen. Met de overstap naar een nieuw normeringsstelsel, valt dat echter weg.

Plasterk

In april volgt een soortgelijk overleg, maar dan over de opschalingskorting. Die korting van een miljard euro kregen gemeenten door de strot geduwd door het kabinet Rutte II. De korting was gekoppeld aan het voornemen gemeenten te dwingen op te schalen en daarmee kosten te besparen. Ronald Plasterk – toen in zijn rol als minister van Binnenlandse Zaken – moest dat fusieplan wegens het volstrekt ontbreken van draagvlak ijlings intrekken. De opschalingskorting bleef echter gehandhaafd, ook onder Rutte III en IV. Het streven is er volgens de VNG op gericht om bij de voorjaarsbesluitvorming in elk geval rond die opschalingskorting tot keuzes te kunnen komen: ‘Ook als dat nog onder verantwoordelijkheid is van het demissionaire kabinet.’