Verlies op grondpositie voorbij

Gemeenten hoeven niet langer af te boeken op de waarde van hun grond. Qua grondexploitaties zijn ze ‘in control’. De periode van grote verliesnemingen is voorbij. 

Dat stelt Deloitte op basis van de (concept)jaarrekeningen van 70 gemeenten. Dankzij de aantrekkende economie en de lage rente is de woningmarkt aangetrokken en hebben gemeenten weer meer bouwkavels kunnen uitgeven. Daarmee daalde het geïnvesteerd vermogen in grond vorig jaar ten opzichte van 2014 met 8 procent tot 8 miljard euro. Nieuwe investeringen in grondposities worden blijkbaar nog maar mondjesmaat gedaan. De cijfers geven aan dat gemeenten een stuk voorzichtiger zijn geworden met het doen van nieuwe grondaankopen. ‘Veel gemeenten investeren alleen nog in grondaankopen, planontwikkeling en infrastructuur als daar op korte termijn direct grondverkopen tegenover staan’, aldus Frank ten Have, partner van Deloitte.
 

Dat de voorzieningen – getroffen om te verwachten verliezen op de grondexploitaties te kunnen opvangen – in 2015 desondanks in totaal met 1,3 procent zijn toegenomen, komt volgens Ten Have door enkele uitschieters. Twee gemeenten worden met name genoemd: Nijmegen en Rotterdam. Met forse verhogingen van respectievelijk 41,9 en 32 miljoen euro zijn zij het die de goede cijfers ‘bederven’. Van de onderzochte gemeenten heeft de helft in 2015 de pot met voorzieningen voor tegenvallers zelfs verkleind.

Maar ook in Rotterdam valt de werkelijke schade mee. In feite gaat het volgens Ten Have om een technische, boekhoudkundige aanpassing op verzoek van de nieuwe accountant. Zonder die correctie zou er zelfs sprake zijn van een daling van de voorzieningen. ‘Tegelijkertijd heeft Rotterdam – volgens de opgave van de gemeente – op de grondexploitaties namelijk vorig jaar een winst genomen van 17 miljoen euro’, zegt hij. Ook de Nijmeegse bijstelling betreft volgens hem in hoofdzaak een technische correctie, nodig nadat gemeente gronden in ontwikkelingsgebied de Waalsprong had overgenomen van terugtrekkende projectontwikkelaars.

Actief grondbeleid

Dat brengt Ten Have tot de conclusie dat de afwaardering van de grondposities achter de rug is. ‘Dat hadden we al voorspeld, maar nu is het feitelijk ook te zien in de jaarrekeningen’, zegt hij. Hij durft de stelling aan dat gemeenten op het gebied van de grondexploitaties de risico’s onder controle zijn. ‘Grondexploitatie gold jarenlang als een van de grootste risico’s. Dat is voorbij. Door de toegenomen aandacht ervoor, door verscherpte regelgeving en door gedane afboekingen. Sinds het uitbreken van de economische crisis is er vanaf 2010 door gemeenten voor 3 miljard euro afgewaardeerd op bouwgrond’, zegt hij. Het gevaar van een nieuwe bubble ligt door die combinatie van maatregelen volgens hem niet voor de hand. Daar komt bij dat gemeenten bepaald selectiever zijn geworden met het voeren van een actief grondbeleid. Ten Have: ‘Grond wordt er überhaupt nauwelijks nog aangekocht. Dat heeft er waarschijnlijk ook mee te maken dat de meeste ontwikkelingen vandaag de dag binnenstedelijk plaatsvinden.’

Binnen afzienbare tijd verwacht hij dat gemeenten weer winst kunnen gaan maken op de grondexploitaties. De kritiek van onder andere Rabobank en Bouwend Nederland dat gemeenten daarop aansturen door in de aantrekkende woningmarkt vertraagd bouwvergunningen af te geven en daarmee schaarste creëren, classificeert hij als onzin. ‘Ik ken werkelijk niet één wethouder die bewust geen haast wil maken met de verkoop van bouwkavels. Het verwijt dat gemeenten te hoge grondprijzen in rekening brengen, slaat ook nergens op. Ja, wat je ziet, is dat de bouwkosten toenemen. Maar dat is vooral een gevolg van het feit dat aannemers na de magere jaren hogere marges nemen in een aantrekkende markt’, aldus Ten Have. ‘Dat zien we ook feitelijk in de ontwikkeling van de aanbestedingsindex.’