Verder zonder Aedes

Thom Aussems heeft ‘geen moment spijt’ gehad van de opzegging van het lidmaatschap van Aedes, nu al weer enkele jaren terug. De recente ophef rond de koepelorganisatie is voor de directeur van de Eindhovense corporatie Trudo alleen maar een bevestiging van een juiste beslissing. ‘Ik heb alleen maar last van die club, want dit soort incidenten stralen op de hele branche af.’

Aedes riep de afgelopen maanden de toorn van politiek Den Haag en de eigen leden over zich af met de miljoen euro vertrekpremie voor scheidend voorzitter Willem van Leeuwen en het hoge salaris voor diens opvolger Marc Calon. Oproepen om de benoeming van de Groninger gedeputeerde tegen te houden bleken vruchteloos, al verwierf Calon onlangs bij de jaarvergadering met 56 procent van de stemmen niet het vooraf door hem gewenste draagvlak.

Om het vertrouwen van de morrende achterban terug te winnen zullen Calon en het nieuwe bestuur nog flink wat werk moeten verzetten. Voor een deel van de leden zal een charme-offensief te laat komen, voorspellen betrokkenen. ‘Veel corporaties voelen zich al langer niet meer thuis bij Aedes’, zegt Peter Boelhouwer, hoogleraar volkshuisvesting aan de TU Delft. Sinds 2004 zegden 43 corporaties hun lidmaatschap op, uit onvrede over de koers, maar (voor kleine corporaties) ook vanwege de kosten van het lidmaatschap.

In hoeverre de huidige crisis bij de koepel tot verdere leegloop leidt is moeilijk te zeggen; een aantal corporaties kijkt de kat nog uit de boom of wil het nieuwe bestuur een kans geven. Zoals directeur Sterkenburg van Stichting Woonstede uit Ede, die tegen de benoeming van Calon stemde, maar de nieuwe voorzitter tot 1 januari wel het voordeel van de twijfel wil geven. Ook de directie van Mozaïek Wonen, de Goudse corporatie die zich tegen Calon keerde, heeft nog geen standpunt bepaald.

Robin Hood

Woningcorporatie De Veste, bekend om de loopgravenoorlog die directeur Jan Sinke voerde met voormalig minister Vogelaar over uittreding uit het publieke bestel, stapte direct op na het bekend worden van de vertrekpremie voor Van Leeuwen.

Woningstichting Leusden gaat hetzelfde doen. ‘Dit was voor ons de druppel,’ aldus directeur André van de Water. Hij kan zich al langer niet vinden in de koers van Aedes- bestuur. Dat heeft zich wat hem betreft de afgelopen jaren te weinig beziggehouden met wat zijns inziens de kerntaak van corporaties moet zijn: het bieden van betaalbare woonruimte. Aedes heeft de overheid in de discussie over de sector de afgelopen jaren teveel als vijand gezien en op afstand proberen te houden, vindt Van de Water. ‘Maar het is nu wel duidelijk dat te veel zelfregulering niet werkt.’

De richtingenstrijd binnen Aedes (Grieks voor ‘huis met veel kamers’) is niet nieuw. Bij woningstichtingen die vooral op het platteland opereren spelen andere kwesties dan bij de grootstedelijke. En dan is er de tweespalt tussen de corporaties die hun sociale taken financieren met de exploitatie van commercieel vastgoed en de groep die de focus liever legt op de verhuur van sociale woningen. Zoals Van de Water: ‘In Robin Hood-verhalen over commerciële projecten die ten goede komen aan de sociale huursector geloven wij niet.’

Hier en daar wordt voorzichtig geopperd om naast Aedes een nieuwe brancheorganisatie te beginnen, want de behoefte aan onderling contact en belangenbehartiging blijft onder veel ‘uittreders’ wel bestaan. Thom Aussems ziet wel iets in het ontstaan van ‘twee of drie koepels met een helder profiel’.

Want een duidelijke koers is wat hij mist bij Aedes. ‘Er wordt eindeloos geouwehoerd over een standpunt en het resultaat is vaak enorm vrijblijvend. Zo mogen directeuren die ver boven de code-Izeboud (die stelt dat een corporatiedirecteur maximaal 250 duizend euro bruto mag verdienen, red.) zitten, vrolijk blijven meetetteren binnen de vereniging, terwijl je die er eigenlijk gewoon moet uitgooien.’

Stroop

Boelhouwer noemt de vorming van een nieuwe koepel met een eigen profiel een logische stap. ‘Je ziet nu al dat corporaties met deelbelangen zich binnen Aedes apart organiseren, zoals het platform Midden en Kleine Woningcorporaties en de Vernieuwde Stad (een samenwerkingsverband tussen woningcorporaties die zich met grootstedelijke problematiek bezighouden, red.). Vergelijk het maar met de G4 en G32 binnen de VNG, al lopen de belangen binnen de woningbouwsector nog wel wat verder uiteen. Over de verevening van gelden van rijke corporaties naar een wijkenfonds is het voor Aedes bijvoorbeeld buitengewoon lastig om een eenduidig standpunt in te nemen.’

Daarom zou het naast elkaar bestaan van verschillende brancheorganisaties wel eens goed uit kunnen pakken, vervolgt Boelhouwer. ‘Dat hoeft de slagkracht van corporaties in Den Haag niet eens te ondermijnen, want op sommige dossiers kunnen ze er nog steeds kiezen voor gezamenlijk op te trekken.’

‘Jammer als de boel uit elkaar valt’, zegt Piet de Vrije, directeur van Woonstichting Patrimonium in Veenendaal. Hij gold de afgelopen weken met verschillende opiniestukken als een van de meest uitgesproken tegenstanders van de benoeming van Calon. ‘We zouden dan waarschijnlijk twee koepels krijgen, de ene met een sociaal, de andere met een commerciëler gezicht. De kunst is juist om die twee zaken zo goed mogelijk te combineren.’ Ook Calon-criticus Peter de Klerk van Mozaïek Wonen denkt dat het binnen Aedes moet gebeuren: ‘Door ons uit te spreken, kunnen we dingen veranderen.’

De nieuwe verenigingsstructuur van Aedes, met een algemeen bestuur bestaande uit afgevaardigden van de aangesloten corporaties en Calon als onafhankelijke voorzitter, zou een hoop onvrede onder de leden weg kunnen nemen, denkt Boelhouwer. ‘Het bestuur komt veel dichter bij de corporaties te staan, waardoor het risico minder groot is dat zij voor voldongen feiten komen te staan en zich niet vertegenwoordigd voelen.’

Al doemt dan gelijk een nieuw probleem op: stroperigheid in de besluitvorming. Boelhouwer: ‘Je kunt je afvragen of een koepelorganisatie die een grote diversiteit aan organisaties vertegenwoordigt überhaupt meer moet doen dan onderhandelen over CAO’s en een beetje pr.’

Opzeggingen

Aedes zag sinds 2004 jaarlijks gemiddeld acht leden vertrekken. In totaal vertrokken van 2004 tot nu 43 corporaties. In 2009 vertrokken tot nu toe 3 leden. Toch zijn nog steeds 436 van de 455 corporaties lid van de koepel. Het totale aantal corporaties is de afgelopen jaren teruggelopen door een reeks fusies.

‘Geen scheuring’

Aedes zegt de kritische leden hard nodig te hebben om de al langer gewenste cultuuromslag binnen de vereniging te bereiken. ‘We gaan beter kijken wat er leeft en juist de verschillen op tafel leggen’, zegt een woordvoerder.Het nieuwe bestuur moet een betere afspiegeling zijn van de uiteenlopende belangen binnen Aedes.

Volgens de koepel hebben tot nu toe drie corporaties hun lidmaatschap opgezegd vanwege de commotie. Met een ‘niet te kwantificeren aantal’ andere ontevreden leden wordt nog gesproken, zegt de woordvoerder. ‘Daar zitten ook corporaties bij die hun lidmaatschap zeggen te heroverwegen.’ Van een dreigende scheuring, zoals de Telegraaf schreef, is volgens Aedes geen sprake.