Tussen sint en kerst

Wie zijn sinterklaaspresentjes net weer achter de schotten op zolder heeft opgeborgen en vreest voor zijn kerstpakker: u bent niet alleen. Kopen en geven is een hele kunst. Joel Waldfogel legt het helemaal uit Scroogenomics: Why You Shouldn’t Buy Presents For The Holidays. Cadeaus zijn economisch bezien namelijk deels geldverspilling. De intenties van de blijde gever ten spijt, de waarde van een cadeau wordt door de ontvanger gemiddeld eenvijfde lager ingeschat dan de koper betaald heeft. Zie de kast met relatiegeschenken en de ingezonden brieven in het personeelsblaadje na de kerst over het niet-deugende kerstcadeau.

Het gedachtegoed van Waldfogel is ook terug te vinden in de grote, maar stille revolutie rond collectieve voorzieningen. In plaats van aanbodsturing krijgen de belanghebbende ontvangers steeds meer eigen keuzeruimte. Vraagfinanciering verdringt aanbodfinanciering. Niet gemeentewerken bepaalt welke speeltuinen of groenstroken er worden vernieuwd, de wijkraad krijgt een budget en maakt zelf keuzen. De student krijgt ‘leerrechten’ die op verschillende plekken inwisselbaar zijn, de zorgvrager een rugzakje om zelf te besteden en hopelijk te waarderen.

De heroverwegingsrapporten die voorjaar 2010 bekend worden, zullen waarschijnlijk een stap verder in de richting van ongebonden vraagfinanciering gaan, waarbij uiteindelijk leerrechten, ‘rugzakjes’ of ‘monopoliegeld’ worden verwisseld voor baar geld. Kies zelf als student je opleidingsplaats en gewenste studierichting en vakken - maar betaal er ook zelf voor, evenals voor je verzorgingshuis of medisch specialist.

Kan het dan nog wel, cadeaus geven? Daarvoor moet je volgens Waldfogel de ontvanger en zijn smaak of voorkeur precies kennen. Het vereist veel moeite om die informatie te verzamelen, maar dan - en dan alleen - verhouden de door de ontvanger aan het cadeau toegekende waarde en de betaalde prijs zich nog een beetje. Anders wordt er gewoonweg geld verspild. Partners weten nog ongeveer wel wat de ander op prijs stelt, ouders kennen hun kinderen al weer minder, verre familie weet het bijna niet meer.

Ziedaar dan ook het nut van die oer-Hollandse verlanglijstjes. Of de geniale eenvoud van de cadeaubon waarmee de ontvanger zelf kan bepalen wat hij ermee aanschaft. Of gewoon geld geven, natuurlijk. Al is met het geven van een envelopje met inhoud wel de laatste betovering verdwenen van het cadeau. Want stiekem hoopt de gever natuurlijk dat de ontvanger zijn gift hoger waardeert dan de werkelijke waarde. Anders kunnen we wel ophouden. Sterkte met de kerstinkopen.