Gemeenten hebben meer eigen middelen dan gedacht

Gemeenten, zowel klein als groot, beschikken gemiddeld genomen over substantieel meer eigen inkomsten dan waarmee in het gemeentefonds rekening wordt gehouden.

Ten opzichte van 2019 is dat verschil toegenomen met 2 euro per inwoner naar 33 euro per inwoner. Daarbij realiseren vooral de gemeenten tot 20.000 inwoners het grootste aansluitverschil, aldus het Periodiek Onderhoudsrapport gemeentefonds 2021. Voor individuele gemeenten is er overigens sprake van een sterk wisselend beeld. ‘Er zijn ook gemeenten die over minder overige eigen middelen (OEM) beschikken dan waarmee in het gemeentefonds rekening wordt gehouden.’

Rente

In het gemeentefonds wordt rekening gehouden met overige eigen middelen van gemeenten via een inhoudingsformule per uitgavencluster: heb je meer eigen inkomsten uit bijvoorbeeld rente of deelnemingen, dan krijg je via het gemeentefonds minder geld van het rijk. Door deze uitkomsten te vergelijken met de feitelijk beschikbare OEM van gemeenten, wordt inzichtelijk gemaakt in welke mate gemeenten extra middelen ter beschikking hebben om hun uitgaven te dekken.

Groen

Zowel bij de OEM als de onroerendezaakbelasting (ozb) is voor alle groepen gemeenten gemiddeld sprake van substantiële ‘extra’ inkomsten: de feitelijke inkomsten liggen substantieel boven het niveau waarmee in het gemeentefonds rekening wordt gehouden. Daarbij is wel sprake van grote verschillen tussen individuele gemeenten.

De extra eigen inkomsten van gemeenten komen volgens het POR-rapport tot uiting in extra uitgaven op bepaalde clusters. Voor de groep gemeenten met minder dan 20.000 inwoners geldt dat sprake is van een relatief hoge OEM en dat deze als groep vooral meer uitgeeft aan onder andere participatie, bestuur en groen. Met name de grootste gemeenten beschikken over relatief veel extra ozb-inkomsten. Die gemeenten blijken relatief veel uit te geven aan cultuur.