Samenwerken bij inzamelen afval goedkoper dan uitbesteden

Uitbesteden van afvalinzameling aan een private onderneming is niet de goedkoopste oplossing. Samenwerking tussen gemeenten levert meer op, zo constateert hoogleraar Elbert Dijkgraaf, tevens Tweede Kamerlid voor de SGP.

Voortschrijdend inzicht noemt Elbert Dijkgraaf het. Hij publiceerde onlangs samen met collega Raymond Gradus van de Vrije Universiteit in economenblad ESB een artikel waarin vraagtekens worden gezet bij de aanbesteding van afvalinzameling. In eerdere artikelen in 1997 en 2007 kwamen de twee economen tot de conclusie dat private afvalinzameling 15 tot 20 procent voordeel oplevert voor de aanbestedende gemeente. Over langere tijd bekeken en met inachtneming van gemeentespecifieke kenmerken is dat voordeel maar een paar procent. En niet langer statistisch significant.

Dijkgraaf: ‘We hebben de periode 1998-2010 bekeken en ditmaal rekening gehouden met gemeentespecifieke kenmerken, zoals bevolkingsdichtheid, DIFTAR-beleid (tariefdifferentiatie) en het feit of een gemeente bijvoorbeeld een eigen afvalverbrandingsinstallatie heeft. Dan blijken de voordelen van aanbesteden niet zo groot meer. Het is goedkoper dan het zelf doen, al is dat niet altijd zo. In 2004, 2005 en 2006 was aanbesteden zelfs duurder dan zelf je afval inzamelen. Maar samenwerking tussen gemeenten bij de inzameling blijkt op lange termijn het meest op te leveren.’

Dijkgraaf is hoogleraar economie van de publieke sector aan de Erasmus Universiteit en deed veel onderzoek naar afvalinzameling. Dat hij nu tot andere inzichten komt dan een paar jaar geleden, heeft volgens hem te maken met het beschikbaar zijn van meer gegevens over een langere periode. ‘Voor korte periodes, tot pakweg een jaar of 5, is private inzameling wel goedkoper, terwijl samenwerking dan juist relatief duur is. Er is bij samenwerking blijkbaar sprake van hogere opstartkosten.’

Dat gemeenten die hun krachten bundelen goedkoper afval inzamelen, heeft volgens Dijkgraaf behalve met schaalvoordelen ook te maken met leereffecten. ‘Gemeenten die samenwerken jutten elkaar op en leren van elkaar. En het kostenbewustzijn bij gemeenten is blijkbaar gegroeid.’

Het onderzoek van Dijkgraaf en Gradus sluit uitstekend aan bij de groeiende kritiek op aanbestedingen. Dat een SGP’er en CDA’er - Gradus is tevens directeur van het wetenschappelijk instituut voor het CDA - nu met een onderzoek komen waarin samenwerking beter uit de bus komt, lijkt geen toeval. Maar er is geen politieke insteek, verzekert Dijkgraaf.

‘Dit is een puur wetenschappelijk artikel over een onderwerp waar ik al heel lang mee bezig ben. Dat er nu andere uitkomsten uit komen heeft te maken met het beschikbaar zijn van meer en andere gegevens.’ Dijkgraaf vindt wel dat gemeenten het onderzoek ter harte moeten nemen als ze bij bezuinigingen uitbesteding van de afvalinzameling overwegen. ‘Samenwerking levert dus meer op dan aanbesteden.

Bijkomend voordeel is dat je als gemeente niet alle kennis op dat terrein ineens kwijt bent. Maar de trend is juist dat gemeenten minder samenwerken op dit terrein.’