Rijk verdeelt 6 miljard EU-geld in achterkamertjes

De Nederlandse provincies bevestigen dat de 6 miljard euro van het Europees herstelfonds achter de schermen is voorbereid en bekokstoofd. Er is geen sprake geweest van een open consultatie die volgens Europese afspraken wel zou moeten plaatsvinden.

Dat stellen de provincies in reactie op een reconstructie van die Follow the Money publiceerde over de manier waarop het kabinet Rutte III (en IV) aan een invulling van het RRF-herstelplan werken. Eerder berichtte Binnenlands Bestuur al dat van een open dialoog en partnerschap tussen overheden geen sprake is.

Bij de formatie van het kabinet Rutte IV zijn de mijlpalen geslagen. Dat gebeurde buiten de gemeenten en provincies om en dat betekent dat ze het nakijken hebben waar die miljarden straks naar toevloeien.

Zonder pardon

De provincies laten weten het te betreuren dat ze nog steeds niet betrokken zijn bij de inhoudelijke voorbereiding, selectie van projecten en eerdere ambtelijke inventarisaties. ‘Het is een herhaalde belofte dat in de organisatorische fase consultaties met stakeholders – onder andere sociale partners en medeoverheden – zullen plaatsvinden’, verzuchten de provincies. Ze boden gezamenlijk in september 2020 al een herstelplan aan het kabinet aan. Maar dat is in Den Haag zonder pardon terzijde geschoven.

Onvrede

In oktober 2021 kregen demissionair premier Rutte en diens adjudant op Buitenlandse Zaken (Blok) post van het Huis der Nederlandse Provincies (HNP) in Brussel en de verzamelde provincies , waarin werd gepleit voor een partnerschap met de decentrale overheden. Die brief liet al zien hoe breed gedragen de onvrede over het proces is, meldt het HNP in Brussel. Ondertekenaars waren onder andere de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, het Interprovinciaal Overleg, het Huis van de Nederlandse Provincies in Brussel, de Unie van Waterschappen en VNO-NCW. Die laatste club wist volgens de reconstructie van Follow the Money wel toegang te bemachtigen tot de Haagse achterkamertjes.

Alsnog openheid

De provincies willen nu alsnog openheid van zaken. Het gaat volgens hen om duidelijkheid om gezamenlijk invulling te geven aan de opgaven waar alle medeoverheden voor staan. Het HNP: ‘Provincies kunnen juist helpen met een bottom-up herstelplanproces en geen top-down invulling. Zo weten alle partijen waar ze aan toe zijn.’ Daarbij is het opgenomen in de RRF-verordening dat medeoverheden betrokken dienen te worden bij de totstandkoming van een RRF. In de verordening staat in artikel 18 dat de lidstaten in Brussel een verslag van het binnenlands raadplegingsproces voor de voorbereiding en voor de uitvoering van de herstel- en veerkrachtplannen moet inleveren. Het betreft dan overleg met lokale en regionale autoriteiten, sociale partners, maatschappelijke organisaties, jongerenorganisaties en andere relevante belanghebbenden, en een samenvatting van de wijze waarop de inbreng van de belanghebbenden in het herstel- en veerkrachtplan terugkomt. Het is volgens een eerdere reconstructie van Binnenlands Bestuur echter niet meer dan een warme aanbeveling. Een keiharde verplichting is het niet en ook in veel andere EU-lidstaten loopt dit spaak.

Volgens de provincies is er nog tijd inspraak te organseren. Nederland moet voor de zomer een plan inleveren, wil het aanspraak maken op die zes miljard. De provincies willen met plezier een stakeholdersconferentie mede organiseren en hosten.

Select groepje

Europarlementariër Vera Tax (PvdA) vindt het zorgelijk hoe Nederland om gaat met de aanvraag van het Europese coronaherstelfonds. ‘Nederlandse regio’s, provincies en gemeentes proberen al lange tijd inspraak te krijgen en hebben allerlei goede voorstellen op het gebied van innovatie, duurzaamheid en digitalisering ingediend. Denk bijvoorbeeld aan investeringen in waterstof in Groningen. Tevergeefs lijkt het. De regering wil de besteding van de 6 miljard euro zelf invullen en laat slechts een select groepje belanghebbenden meepraten. En dat terwijl het geld is bedoeld om de grootste klappen van de COVID-crisis te verzachten en te investeren in regionale projecten.’

Regionale en lokale partijen weten volgens haar vaak het beste waar de behoeftes liggen. Dat zij dan niet mogen meedenken over het herstelplan, is in haar ogen ronduit onverstandig en gaat in tegen de regels van de Europese Commissie. ‘Het is niet de eerste keer dat de Nederlandse regering zich zo ondoorzichtig opstelt. Ik zie een parallel met de wijze waarop de regering omgaat met de aanvraag voor het EU Solidariteitsfonds, naar aanleiding van de watersnood in Limburg deze zomer. De regering stelt een plan op en de regio’s moeten maar afwachten of zij iets van het Europese geld terugzien.’

Definitief plan

Het ministerie van Financiën laat weten dat het allemaal genuanceerder ligt. De groslijst met projecten is langs de Tweede Kamer gegaan. In april komt er een conceptplan waarop belanghebbenden kunnen reageren en in juni gaat er een definitief plan naar de Tweede Kamer.