Plasterk zet streep door rekenkamercommissies

Gemeenten worden verplicht een rekenkamer te hebben. Daarin mogen geen raadsleden zitting hebben. De vele gemeenten met een rekenkamercommissie worden wettelijk verplicht deze om te bouwen tot een onafhankelijk controleorgaan. 

Actieplan

Begin volgend jaar komt minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) met een wetsvoorstel dat dit moet regelen. Daarop vooruitlopend roept de minister gemeenten die nog geen rekenkamer hebben ‘zo spoedig mogelijk een rekenkamer of gemeenschappelijke rekenkamer in te stellen’. Dat schrijft Plasterk in zijn ‘actieplan lokale rekenkamers’. Gemeenten die de komende tijd hun commissies gaan omvormen tot rekenkamer, moeten nagaan of het niet handiger is een gemeenschappelijke rekenkamer in te stellen of aansluiting te zoeken bij een bestaande. ‘Zeker voor kleinere gemeenten is het aantrekkelijk om deze samenwerking te zoeken’, meent Plasterk.

Budget

Raadsleden moeten op een of andere manier wel betrokken kunnen zijn bij de rekenkamer, vindt Plasterk. Bij de voorbereiding van de wetswijziging wordt ook gekeken of rekenkamers aanvullende bevoegdheden nodig hebben om onderzoek te kunnen verrichten bij organisaties waar de gemeente een contractrelatie mee heeft, zoals gemeenschappelijke regelingen. De ontwikkeling van de budgetten van rekenkamer blijft Plasterk nauwlettend in de gaten houden. Er wordt al jarenlang beknibbeld op de lokale rekenkamers. Het totale rekenkamerbudget is de afgelopen gedaald van circa 18 miljoen euro in 2013 naar circa 15 miljoen euro dit jaar.

Controlegat

‘De huidige vormgeving van de rekenkamerfunctie geeft gemeenten te weinig richting, waardoor de wettelijke opdracht onvoldoende gewicht wordt toegekend of soms zelfs wordt genegeerd’, schrijft Plasterk aan de Kamer. ‘Ik constateer daarmee dat er in sommige gemeenten een controlegat in de horizontale verantwoordingsstructuur zit. Aangezien gemeentelijke taken en bevoegdheden en daarbij behorende middelen vanwege de decentralisaties alleen maar zijn toegenomen, zijn goed functionerende, onafhankelijke rekenkamers meer dan ooit van grote toegevoegde waarde voor de raad en het bestuur.’

Slapend bestaan

Veruit de meeste gemeenten hebben gekozen voor de rekenkamerfunctie, die in de meeste gevallen wordt uitgevoerd door een rekenkamercommissie. Die kunnen naar eigen wens worden ingevuld. Dit heeft er echter in de praktijk toe geleid dat er ‘nogal wat niet of nauwelijks functionerende vormen van rekenkamerfuncties zijn’, aldus Plasterk. ‘Hieronder vallen gemeenten zonder rekenkamerfunctie, langdurige inactiviteit of een slapend bestaan van de rekenkamerfunctie en gemeenten die zeer fors bezuinigen op de rekenkamerfunctie. Ook zijn er vormen van rekenkamerfuncties die (bijna) nooit onderzoek verrichten en gemeenten waar de rekenkamerfunctie wordt uitgevoerd door alleen raadsleden. In al die gevallen wordt aan het belang van een goede rekenkamerfunctie onvoldoende gewicht toegekend.’ Een wetswijziging om de positie van rekenkameronderzoek op lokaal niveau te versterken, is volgens Plasterk noodzakelijk. ‘Dit schept duidelijkheid over de positie van de rekenkamer binnen het gemeentelijk bestel.’

Gemeenschappelijke rekenkamers

Vanwege het toenemende belang van gemeenschappelijke taakuitvoering en de omvang van de bijbehorende geldstromen die gemeenschappelijk in het kader van de decentralisaties van jeugd, zorg en werk worden besteed, juicht Plasterk de instelling van gemeenschappelijke rekenkamers toe. ‘Door meer en betere samenwerking kunnen belangrijke schaalvoordelen (bundeling van budgetten, slagkracht, efficiency en kennis) worden behaald.’