Doelen aanpak drugssmokkel ‘onduidelijk’

Demissionair minister Dilan Yeşilgöz (VVD) van Justitie en Veiligheid kan het parlement niet goed informeren over de voortgang van het beleid om drugssmokkel terug te dringen. Dat toont de Algemene Rekenkamer aan. De minister heeft namelijk niet duidelijk opgeschreven wat haar doelen zijn. Het is dus ook niet duidelijk wanneer er dan sprake is van succes.

Globale doelen

In 2022 en 2023 gaf het kabinet in totaal 35 miljoen euro uit om drugssmokkel op vijf plaatsen in Nederland tegen te gaan. Het ging om de grootste havens, Schiphol, en de bloemenveilingen. Het geld blijkt vooral te zijn uitgegeven aan meer fysieke beveiliging (hekken, camera’s etc.) en aan weerbaarheidstrainingen voor medewerkers, maar onduidelijk is of dat ook echt heeft bijgedragen aan de beleidsdoelen van de minister. Die doelen zijn namelijk heel globaal opgeschreven: ‘drugssmokkel significant terugdringen en de knooppunten zo onaantrekkelijk mogelijk maken voor drugscriminelen’ en ‘Nederland onaantrekkelijker maken als in- en doorvoerland van drugs’.

Geen nulmeting

De Algemene Rekenkamer constateert dat niet is uitgewerkt welke activiteiten daaraan bijdragen, hoe zij die gaat evalueren en vooral: wanneer er dan sprake is van succes. ‘Er is geen meting gedaan naar de beginsituatie van de knooppunten. En er zijn geen meetbare tussendoelen opgesteld.’ De drie knooppunten die door de rekenkamer zijn onderzocht (de zeehavens Zeeland‒West-Brabant, het Noordzeekanaalgebied en de sierteeltsector) hebben in 2022 en 2023 bij elkaar 9,3 miljoen euro ontvangen. Eind 2023 was daarvan nog 3 miljoen van over. Voor dit bedrag heeft de minister uitstel verleend, dus dat mogen de knooppunten ook nog in 2024 uitgegeven. Het geld ging naast naar meer beveiliging en weerbaarheidstrainingen naar (meer) zeehavenpolitie bij zeehavens Zeeland-West-Brabant en in het Noordzeekanaalgebied. In het laatste gebied zijn ook meer boa’s aangesteld. In de sierteeltsector zijn informatiecentra ingericht op veilingterreinen.   

Geen duidelijke doelen

Sinds 2004 is er steeds extra geld naar bestrijding van ondermijnende criminaliteit gegaan, stelt de rekenkamer vast. De minister van Justitie en Veiligheid begon in 2004 met een actieprogramma om georganiseerde ondermijnende criminaliteit, zoals witwassen en drugssmokkel, tegen te gaan. Het budget is een aantal keer verhoogd. Na de moord op Peter R. de Vries is in 2021 nog eens ruim een miljard extra voor 2022 en 2023 uitgetrokken. In het coalitieakkoord van het kabinet-Rutte IV is er voor 2023 nog eens 40 miljoen extra geld vrijgemaakt. De rekenkamer constateerde in het rapport ‘Bestrijden witwassen deel 3’ (2021) al dat ook het beleid voor bestrijding van witwassen geen duidelijk omschreven doelen of prestaties heeft en stipt het in dit rapport zelf nog eens aan.

Niet goed informeren

De rekenkamer schrijft verder dat de minister vanaf dit jaar twee keer per jaar informatie wil ontvangen van de knooppunten via een dashboard. ‘De informatie op dat dashboard lijkt echter niet voldoende om het beleid gericht te sturen’, aldus de rekenkamer. De huidige versie koppelt de activiteiten van de knooppunten namelijk niet aan concrete doelen van de minister. Zo wil de minister bijvoorbeeld dat de weerbaarheidstrainingen leiden tot meer meldingen van mogelijke corruptiegevallen en integriteitsschendingen. Het dashboard telt wel het aantal van deze meldingen, maar maakt niet duidelijk of die voortkomen uit de weerbaarheidstrainingen. ‘De minister kan met dit dashboard de Tweede Kamer dan ook niet goed kan informeren over het resultaat van haar beleid.’

Extra complex

In een reactie op dit onderdeel van het verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer zegt minister Yeşilgöz het belang van de aanbeveling, om concreet te formuleren hoe ze het terugdringen van drugssmokkel via de logistieke knooppunten wil bereiken, te onderschrijven. Ze stelt dat de aanpak van het terugdringen van drugssmokkel via logistieke knooppunten vormgegeven is met behulp van onderzoek dat 'voorhanden was toen het geld beschikbaar kwam'. ‘De beleidstheorie die aan de aanpak ten grondslag ligt wordt nog verder uitgewerkt, waar het expliciet beschrijven van tussendoelen en beleidsprestaties onderdeel van is.’ Ook noemt de minister het leggen van een relatie tussen beleid en resultaten op dit domein ‘extra complex’ door het ‘verborgen karakter’ en het ‘risico op verschuivingen van en naar het buitenland’. ‘Daarom bekijken we deze cijfers altijd in de context waar we zicht op hebben.’ De Algemene Rekenkamer vindt dat voor het formuleren van (tussen)doelen die ‘complexiteit’ geen probleem hoeft te zijn.