Rekeningrijden

Ik moest met de nodige nostalgische gevoelens terugdenken aan dat Siemens-rapport toen vorige week bekend werd dat de invoering van de kilometerheffing weer wordt uitgesteld. In de afgelopen twintig jaar is het dossier rekeningrijden ten minste drie keer op de politieke agenda verschenen. Het patroon is herkenbaar: een nieuw kabinet roept aan het begin van de regeerperiode dat het deze keer echt menens is. Daarna gaat een semi-bekende Nederlander een commissie leiden die de haalbaarheid moet onderzoeken. Die komt tot de conclusie dat het haalbaar is. In de kleine lettertjes en de bijlagen staat wel dat het om een complexe materie gaat, dat het niet goedkoop zal zijn, dat er veel gewerkt moet worden aan maatschappelijk draagvlag en dat er nog flink gestudeerd moet worden.

Daarna is het twee jaar feesten geblazen voor de adviesbureaus: de ene na de andere onderzoeksopdracht wordt uitgezet. Geleidelijk aan sijpelt de boodschap door in de media dat het allemaal nog ingewikkelder en duurder is dan we al dachten. In de kamer begint het gemopper. Binnen de coalitie beginnen de ministers zo kort voor de verkiezingen hun knopen te tellen. Het volgende kabinet moet maar besluiten over de invoering. Bij de verkiezingen belooft de oppositie dat het rekeningrijden zal afblazen en dat is precies wat de nieuwe coalitie vastlegt in het regeerakkoord.

Het grote probleem in de discussie over rekeningrijden is de Haagse reflex om het centraal op te willen lossen. Een soort communistisch vijfjarenplan moet ons gaan verlossen van de hel van de file. Er is een veel beter manier, die sneller en tegen lagere kosten een werkbare oplossing oplevert. Neem een voorbeeld aan het parkeerbeleid.

Toen in de jaren zeventig en tachtig het verkeer in de grote steden vastliep door gebrek aan ruimte, gingen de gemeenten één voor één betaald parkeren invoeren. Iedereen op zijn eigen manier, allemaal een beetje anders. Allemaal laboratoria om een maatschappelijke probleem van formaat op te lossen.

Dertig jaar later is daar een beste oplossing uit gekomen die door de meeste steden wordt toegepast. De markt heeft één van de grootste nadelen van die aanpak opgelost: dat je overal op een andere manier moet betalen. Je kunt nu in vrijwel alle grote steden betalen met je mobiele telefoon.

Voor rekeningrijden is een zelfde aanpak veruit het meest effectief. Files staan in en om grote steden. Dat is het schaalniveau waar de bestuurlijke urgentie gevoeld wordt om het probleem op te lossen. Dat is ook het schaalniveau waar politieke coalities langer meegaan dan vier jaar, waar de invloed van lobbyisten moeilijker doordringt en met veel minder druk vanuit de media.

Door in meerdere steden tegelijk te experimenteren zullen er verschillende oplossingen getest worden. Sommige steden zullen verder willen kijken dan rekeningrijden en gaan intensief samenwerken met werkgevers in de regio om te experimenten met flexibele werktijden, vervoersmanagement, ga zo maar door. De facto hebben we met een regionale aanpak straks een stuk of vijf laboratoria die met elkaar kunnen strijden om de meest effectieve aanpak tegen files. Het beste bewijs dat zo'n aanpak werkt wordt geleverd door de plaatsen waar rekeningrijden al is ingevoerd: Londen, Oslo, Stockholm. Geen nationale projecten, maar gewoon experimenteren op het niveau van de stad.

Frans Nauta