Raadsenquête: te weinig controle op sociaal werkbedrijf

De Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorzieningschap Fryslân-West, die toezicht zou moeten houden op sociaal werkbedrijf Empatec, moet worden opgeheven. Dat is een van de uitkomsten van de raadsenquête in de gemeente Súdwest-Fryslân naar aanleiding van zorgen over de financiële situatie van Empatec. 

Te veel vertrouwen
De gemeente heeft de afgelopen jaren onvoldoende sturing kunnen geven aan de gemeenteschappelijke regeling (GR) en het sociaal werkbedrijf, concludeert de onderzoekscommissie. Daardoor was er te weinig inzicht in de financiën van Empatec, dat de afgelopen jaren een tekort van vijf miljoen euro heeft opgebouwd. 'Er is gehandeld op basis van te veel vertrouwen', schrijft de commissie, 'en te weinig controle.'

Opheffen
Het huidige 'construct voor de governance' voldoet daarom niet langer. De gemeenteraad, de GR en Empatec zijn de afgelopen jaren zo ver uit elkaar gegroeid, dat een samenwerking op basis van vertrouwen niet meer werkt. Daarom moet de GR worden opgeheven, zodat de verschillende gemeentebesturen directe invloed kunnen uitoefenen op het werkbedrijf. Een andere optie is het opheffen van Empatec zelf en het overhevelen van de taken naar de GR, maar daarmee wordt de vertrouwenskwestie niet direct opgelost.

Laconiek
In de openbare verhoren die de raadsenquêtecommissie uitvoerde, werd door betrokken ambtenaren kritiek geleverd op ex-wethouder Stella van Gent en Empatec-directeur Harry de Wit. Die twee zouden besluiten samen informeel afstemmen, zonder ambtelijke advisering. Zorgen over de financiële situatie werden bovendien door Van Gent 'laconiek' weggewoven. Een ambtenaar die een kritische memo schreef over de toestand, werd zelfs van het dossier gehaald.

Terugkijkend
Empatec bestaat sinds 2002, en verschaft werk – bijvoorbeeld in de glastuinbouw, natuurbeheer en de metaalindustrie – aan zo'n 1100 medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Sinds jaar en dag is de Gemeenschappelijke Regeling Werkvoorzieningschap Fryslân-West de eigenaar van Empatec. Op het moment van de oprichting werd besloten dat zowel de beleidsbepaling, de beleidsuitvoering en de beleidscontrole in handen zou komen van de NV Empatec, en niet de GR. 'Terugkijkend moet men zich afvragen of dit een gewenste situatie is', aldus de onderzoekscommissie.

Vijf miljoen
In 2018 – drie jaar na de invoering van de Participatiewet, die het budget voor de sociale werkvoorziening sterk heeft ingeperkt – geeft Empatec aan de salarissen niet meer te kunnen betalen, en vraagt het de deelnemende gemeenten om bij te springen. De onderzoekscommissie constateert echter dat Empatec op dat moment 12 miljoen euro aan eigen vermogen had, en ook voldoende liquide middelen, waardoor het onduidelijk is waarom de gemeenten voor het tekort moesten opdraaien. In 2020 leggen de deelnemende gemeenten in totaal vijf miljoen bij om de tekorten te dekken die sinds 2015 zijn ontstaan.