Bij scheiding is pensioen blinde vlek

Scheidende mensen krijgen de volgende keuze voorgelegd: verevening, conversie, of afzien van pensioenverdeling? Niet het spannendste onderwerp, maar deze beslissing is van cruciaal belang. De neiging is echter om tijdens scheidingen snel de knoop door te hakken en er niet veel over na te denken.

3 op de 10 huwelijken

Scheidingen zijn niet zeldzaam. Pensioenfonds ABP verrichte in 2017 een onderzoek onder de deelnemers naar scheiden en pensioenen. 3 op de 10 huwelijken of geregistreerde partnerschappen eindigen in ontbinding, en 477.000 van de ongeveer 2,9 miljoen deelnemers trouwden twee keer. (1370 trouwden zelfs meer dan vijf keer.)

Gebrek aan kennis

Na hun scheiding hebben allebei de ex-partners recht op de helft van het ouderdomspensioen dat tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap is opgebouwd. Dat bepaalt de Wet verevening pensioenrechten bij scheiding (Wvps). De mate van verdeling hoeft echter niet zo te zijn dat ieder de helft krijgt, maar het gebrek aan kennis over dit onderwerp zorgt er vaak voor dat men de gangbare optie kiest.

Schrijnende gevallen

‘Het levert schrijnende gevallen op’, vertelt Henriëtte Raap-Scheele van Wijzer in geldzaken, een initiatief van het ministerie van Financiën. ‘Bijvoorbeeld als in het verleden alles is geregeld en er voor de gangbare optie om te verevenen is gekozen, maar de man langer doorwerkt. Dan krijgt de vrouw ook pas later pensioen. Die moet dan misschien een periode zonder pensioen overbruggen.’

Advocaat en pensioenuitvoerder

Hoofdzakelijk zijn er twee dingen die men moet regelen: de twee partijen moeten afspraken bij de advocaat maken (met als resultaat het convenant) en ze moeten de pensioenuitvoerder inlichten door middel van een formulier. Bij het tweede onderdeel gaat het vaak mis: mensen hebben het bij de advocaat over het pensioen, maar laten het daarbij. Als zij de pensioenuitvoerder niet binnen twee jaar na de scheiding inlichten, dan hebben zij allebei wettelijk gezien recht op de helft, maar dat kan dan niet meer bij de uitvoerder gehaald worden. Dan moet men aankloppen bij de ex-partner. Daar kunnen weer verschillende dingen misgaan, zoals wanneer de ex-partner in het buitenland woont. Of de relatie is dusdanig verslechterd dat er niet gewoon overlegd kan worden.

Nieuwe standaard

Verevening is nu de standaard, maar in de toekomst wordt dat mogelijk anders. Minister Koolmees (D66, Sociale Zaken en Werkgelegenheid) stuurde in maart een evaluatie van de Wvps aan de Tweede Kamer. Hij doet het voorstel om conversie de standaard te maken, waar vervolgens van afgeweken kan worden. Conversie is in feite een scheiding van de pensioenen, waarbij ieder aparte polissen en rechten krijgt.

Nadeel

Een belangrijk nadeel van conversie is dat wanneer de persoon die het pensioen niet opbouwde overlijdt, diens deel van het pensioen niet meer terugvloeit naar de persoon die het pensioen opbouwde. Bij verevenen vloeit het terug, maar bij conversie niet. Het geld gaat dan naar de pensioenuitvoerder.

Nabestaandenpensioen

Naast het ouderdomspensioen is er het nabestaandenpensioen, wat de achterblijvende krijgt als de partner overlijdt. (Het wordt ook wel partnerpensioen genoemd en het krijgt de toevoeging ‘bijzonder’ als er sprake is van een scheiding.) De standaardzin ‘beide partners afzien van de verdeling van het pensioen’ regelt niet het nabestaandenpensioen. Mensen denken dat vaak wel, zegt Fabian Schumans, senior pensioenvoorlichter bij ABP. ‘Ik denk dat heel veel ABP-deelnemers niet weten dat hun ex-partner nog recht heeft.’ Conversie is hiervoor een goede oplossing.

Risicobasis

Er is nog een risico bij verevening, als er sprake is van een nabestaandenpensioen op risicobasis (een soort overlijdensrisicoverzekering). Het verevende deel is voorwaardelijk en de voorwaarde is dat beide mensen in leven zijn. Als de persoon overlijdt die het pensioen heeft opgebouwd, stopt ook het recht op uitkering en ontvangt de achterblijvende ex-partner geen pensioen.

Dit is de ingekorte versie van het artikel uit Binnenlands Bestuur nr. 22 van deze week.