Nostalgie naar Vadertje Staat

Al zes maanden stapelt het nieuws zich op dat we economisch gezien zware tijden ingaan. Toch lijkt zich dat pas de laatste weken te vertalen in zorgen over de kabinetsreactie. Balkenende en Bos zouden te weinig leiding geven aan de noodzakelijke herschikking van ontvangsten en uitgaven. Ook de aankondiging van een economisch steunprogramma zoals Obama deed, wordt gemist. Faalt de Nederlandse politiek, en strekken Obama, Sarkozy en Merkel onze leiders tot voorbeeld?

Het is mogelijk meer begrip te hebben voor de betrekkelijke stilte vanuit het kabinet. Er zijn immers nog te veel onzekerheden rond de economische crisis om al met geld te gaan smijten. Meer precisie in de analyse en actie is nodig, een snel schot vanuit de heup kan weleens het verspillen van later broodnodige munitie betekenen.

Obama weet al wel wat hij wil en laat de geldpersen rollen. Vrijwel zonder steun van Republikeinse zijde start hij een stimuleringsprogramma. Maar in Nederland is er buiten de forse steunprogramma’s aan financiële instellingen en de verruimde WW-regelingen relatief weinig van het kabinet vernomen. En dat is heel logisch.

Ten eerste heeft iedere kabinetsactie maar een beperkt effect. De overheidsuitgaven omvatten al ruim tweehonderd miljard euro; een paar miljard erbij maken het verschil niet. Ten tweede rollen extra uitgaven snel door naar andere landen. Dat hoeft niet erg te zijn als hun bestedingen onze economie weer zouden oppeppen, maar menige Franse of Duitse actie lijkt veeleer nationaal gericht. Ten derde is het de kunst met extra uitgaven niet juist die economische sectoren te spekken waar nog wel gezonde marktspanning bestaat.

Extra overheidsuitgaven zouden private investeringen kunnen verdringen. Ten vierde is de bandbreedte van extra uitgaven ook beperkt, gezien de EMUgrens van drie procent van het BBP. Hier doorheen breken kan in deze omstandigheden gerechtvaardigd zijn, maar het extra geleend geld moet wel ooit terugbetaald worden. Dus wat wel?

Niet te snel of omvangrijk ingrijpen voordat duur en omvang van de crisis duidelijk wordt. Wie voorjaar 2009 alle kruit verschiet, staat in 2010 of 2011 met lege handen. Ook is het beter te herschikken binnen de uitgaven, dan extra uitgaven te doen, want met een oplopend tekort en groeiende schuld verschuiven we problemen naar volgende generaties.

De uitgaven moeten snel en gericht innovatie en werkgelegenheid in zwakke sectoren bevorderen. Daar hoort bij dat we accepteren dat er ook bedrijven kunnen verdwijnen en banen verloren gaan. Dat is de noodzakelijke loutering van een laagconjunctuur. We moeten vernieuwingen steunen die het economisch potentieel van Nederland duurzaam verhogen en zichzelf mogelijk terugbetalen. En blijven uitleggen dat Nederlanders niet al te nostalgisch moeten terugverlangen naar een al te omvangrijke verzorgingsstaat. Ook die heeft uiteindelijk een prijs.