Aantal scheidingen telt mee in gemeentefonds

Het mes gaat in het aantal grondslagen op basis waarvan gemeenten geld krijgen van het rijk voor de uitvoering van taken in het sociaal domein. Er blijven met ingang van volgend jaar maximaal 15 van de 43 verdeelmaatstaven over. Nieuw is de maatstaf scheidingen, waarvan vooral de Randstad profijt heeft.

Dat blijkt uit een nog vertrouwelijke conceptversie van de nieuwe opzet van het gemeentefonds. Met name op het vlak van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vervallen veel maatstaven. Van de 28 die er in het huidige model zijn voor individuele voorzieningen, is er in het nieuw voorgestelde verdeelmodel nog maar plaats voor vijf maatstaven.

Kwetsbare groep
Eén van die maatstaven is bovendien nieuw: het aantal scheidingen. Plat gezegd: hoe meer scheidingen er in een gemeente zijn, des te hoger de algemene uitkering voor die gemeente uitvalt. Op basis van de nieuwe maatstaf wordt 11 procent van het totale Wmo-budget straks verdeeld. Het merendeel daarvan vloeit dan richting de Randstad. Van de echtscheidingen vindt volgens CBS-cijfers namelijk de helft plaats in West-Nederland.

Er lijkt wel nog enige twijfel over de wenselijkheid van die nieuwe grondslag als verdeelmaatstaf. Tot twee maal toe wordt in de conceptnotitie namelijk gesteld dat scheidingen ‘geen sterke inhoudelijke relatie’ met de Wmo-kosten hebben. Maar de maatstaf zou ‘wel redelijk uitlegbaar’ zijn. ‘Van de maatstaf scheidingen kan gesteld worden dat hij een kwetsbare groep beschrijft, maar scheidingen worden niet vaak genoemd als oorzaak voor Wmo-gebruik’, zo luidt de geplaatste kanttekening. ‘De maatstaf zou statistisch gezien eventueel weggelaten kunnen worden.’ Zonder de maatstaf echtscheidingen zou er meer geld naar de centrumgemeenten gaan. In dat geval wordt er volgens de notitie namelijk meer budget verdeeld met de maatstaf klantenpotentieel.

Gemeenten waren begin vorig jaar uitgenodigd potentiële maatstaven aan te leveren voor het nieuw op te zetten verdeelmodel. Er werden ruim 200 maatstaven geopperd. Het aantal echtscheidingen en verbroken samenwoonrelaties was er daar een van.

Stabiliteit
Eén  van de conclusies is dat in het nieuwe model ten opzichte van het oude model de zogeheten verklaringsgraad van de kosten is toegenomen van 86 tot 91 procent, terwijl het model veel minder maatstaven bevat. Nogmaals, het gaat hier louter en alleen over het sociaal domein.

Ook beweegt het model beter mee met lange termijnontwikkelingen. Verder is de totstandkoming van het model beter navolgbaar. De methode waarop het is gemaakt, is beter reproduceerbaar en sluit beter aan bij de inhoudelijke taakuitvoering.

Meicirculaire
Eind februari, enkele weken later dan gepland, komen de beheerders van het gemeentefonds, de minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Financiën, met hun definitieve voorstellen voor de nieuwe verdeling van het gemeentefonds per 2021. De planning is dat gemeenten in de meicirculaire 2020 over de uitkomsten worden geïnformeerd. Voorafgaand daaraan worden gemeenten in speciaal belegde bijeenkomsten in de gelegenheid gesteld hun mening over de voorstellen te geven.