‘Moeite om de begroting rond te krijgen’

Negenhonderd miljoen euro heeft Den Haag bij banken uitstaan. Vierhonderd miljoen in korte deposito’s, vijfhonderd miljoen is voor langere tijd vastgezet. ‘Het lijkt alsof de gemeente Den Haag er warmpjes bijzit, maar dat volgt uit de wijze waarop wij met investeringen omgaan’, zegt verantwoordelijk wethouder Jetta Klijnsma. ‘Eerst sparen, dan uitgeven.’

Het half miljard dat Den Haag voor langere tijd heeft weggezet, komt uit de verkoop van personeelshypotheken en vastgoed. Het geld is rond 2000 voor langere tijd vastgezet, zodat de renteinkomsten bijdragen aan de begroting. ‘Het is voor elke gemeente moeilijk om aan dit soort structureel geld te komen. Van het rendement op de tegoeden kunnen we mensen aan het werk houden, beleid uitvoeren. Als we dat geld teruggeven aan de burger, hebben we een gat in de begroting. Dan moeten we bezuinigen of de OZB verhogen. Bovendien, het geld is al van de burger. Net als het Gemeentemuseum. Dat is ook veel waard, maar dat verkopen we ook niet.’

De vierhonderd miljoen euro aan korte beleggingen die aan het ministerie van Binnenlandse Zaken zijn gemeld, hebben volgens Klijnsma al een bestemming. ‘Sinds Den Haag de artikel- 12-status heeft gehad, zijn we zeer behoedzaam met investeringen. We geven pas geld uit als we het binnen hebben. Dat betekent dat je soms geld over hebt. Dat zetten we dan voor korte tijd weg tot er weer projecten starten. Er is nu veel ophef over de IJslandse tegoeden, maar vergeet niet dat we met deze manier van financieren de afgelopen jaren ook tientallen miljoenen euro’s hebben verdiend.’

Met een recessie in aantocht is Klijnsma blij dat Den Haag een forse financiële buffer heeft opgebouwd. Ze heeft er wel moeite mee dat Den Haag nu als de rijkste gemeente wordt neergezet. ‘Andere grote steden zijn rijker, maar financieren anders. Dat is een politieke keuze, maar het zegt niets over de rijkdom.’ Buurgemeente Zoetermeer heeft een kleine honderd miljoen euro op de bank, afkomstig uit de grondverkopen voor Vinexwijk Oosterheem.

Volgens wethouder financiën Edo Haan heeft zijn gemeente het geld dat is weggezet hard nodig. ‘We hebben nu de inkomsten en straks de kosten. Over een paar jaar zijn we uitgegroeid, maar er ligt nog een grote herstructuringstaak. Het centrum moet na veertig jaar worden aangepakt, we willen een nieuw museum en er is geld nodig voor onderhoud van de riolering. Dat zit allemaal in onze meerjarenplanning.’ Zoetermeer besloot deze maand een deel van het geld terug te geven aan de burgers via een structurele lastenverlichting van een half miljoen euro per jaar.

De gemeente Brielle staat met 120 miljoen euro tegoeden opvallend hoog op het lijstje van Binnenlandse Zaken. Het geld komt van de verkoop van het woningbedrijf, begin 2006, en staat voor het merendeel voor lange tijd vast. De renteopbrengsten van enkele miljoenen per jaar vormen een structureel onderdeel van de begroting. ‘We hebben een riante reserve waarmee we onze begroting rondkrijgen’, zegt burgemeester Betty van Viegen. ‘Je kunt zeggen dat we daardoor boven onze stand leven.’ Brielle wil het banktegoed inzetten voor toekomstige investeringen, waaronder schoolgebouwen en een theater. Tot belastingverlagingen heeft de reserve nog niet geleid, al is het OZB-tarief sinds 2006 niet verhoogd.’

Zichtbaar kapitaal

Het overzicht van Binnenlandse Zaken van de banktegoeden van Nederlandse decentrale overheden geeft allerminst een compleet beeld van de vermogenspositie van gemeenten en provincies. Er is door het rijk, met het oog op eventuele faillissementen en risico’s bij buitenlandse banken, alleen gevraagd naar het geld dat bij banken staat. Zelfs dat lijkt per gemeente anders geïnterpreteerd. Zo heeft de gemeente Amstelveen zowel kortlopende als langlopende (langer dan een jaar) tegoeden opgegeven, terwijl Den Haag alleen kortlopende tegoeden heeft opgegeven. Daardoor ontstaat een scheef beeld van de spaartegoeden van de gemeenten.

Een gemeente met veel geld op de bank is bovendien niet per se rijker dan een gemeente met geen of nauwelijks banktegoed. Zo komt in het overzicht van Binnenlandse Zaken Rotterdam niet voor. Rotterdam heeft ruim twee miljard euro aan financiële middelen; geld dat langdurig uitstaat bij onder meer Havenbedrijf, RET en woningcorporaties. In 2007 ontving Rotterdam ruim 100 miljoen euro aan renteinkomsten. Daar staat 65 miljoen euro aan betaalde rente op schulden tegenover. Gemeenten en provincies met veel geld op de bank danken hun rijkdom doorgaans aan de verkoop van aandelen in energie- en kabelbedrijven. De overheden die hun deelnemingen hebben aangehouden, hebben minder geld op de bank, maar zijn zeker zo rijk door de waardevolle aandelen die jaarlijks een mooi dividend uitkeren.